Nasionnica trześniówka to gatunek owada z rzędu muchówek. Jest szkodnikiem drzew owocowych, który wywołuje niemałe spustoszenie przede wszystkim w sadach czereśniowych i wiśniowych. Jak skutecznie ją zwalczać?
Nasionnica trześniówka niszczy owoce czereśni i wiśni, powodując ich robaczywienie. Zwalczanie tego szkodnika utrudnia jednak fakt, że odróżnienie zdrowych owoców od uszkodzonych jest niemal niemożliwe gołym okiem. Przedstawiamy najważniejsze informacje o nasionnicy trześniówce, podpowiadamy, jak ją rozpoznać oraz w jaki sposób możesz zapobiegać i zwalczać ataki tego szkodnika.
Czym jest i jak wygląda nasionnica trześniówka?
Nasionnica trześniówka to muchówka (podobnie jak ćmianki), która należy do rodziny nasionnicowatych. Rozpoznanie dorosłego owada jest stosunkowo proste. Dorosła nasionnica trześniówka osiąga od 4 do 5 mm długości, ma czarne ciało z żółtymi przebarwieniami, żółtą głowę oraz lśniący odwłok. Ma jedną parę półprzezroczystych skrzydeł z charakterystycznymi poprzecznymi paskami w kolorze ciemnego brązu lub czarnym. Na tułowiu między skrzydłami można też dostrzec żółtopomarańczową tarczkę. Larwy nasionnicy trześniówki mają mlecznobiałą barwę i osiągają długość do 4 mm. Ich ciało jest robakowate i pozbawione wykształconych odnóży. Jaja nasionnicy trześniówki również mają mlecznobiały kolor, a ich długość wynosi do 0,7 mm.
Cykl rozwojowy i szkodliwość nasionnicy trześniówki
Dorosłe osobniki nasionnicy trześniówki składają jaja na owocach, w ten sposób powodując ich robaczywienie. Larwy owada żerują w owocach, a po wydostaniu się na zewnątrz, chowają się w glebie na głębokości około 5 cm. Tam ulegają przepoczwarczeniu w bobówkę i zimują. Opady deszczu występujące w tym okresie sprzyjają przetrwaniu owadów, ponieważ ułatwiają zagrzebanie się w ziemi.
Wylot dorosłych osobników jest związany z temperaturą podłoża i rozpoczyna się, gdy osiągnie ona poziom około 13 stopni Celsjusza. Zwykle przypada to na połowę maja lub czerwiec, ale dynamika tego zjawiska może zmieniać się w poszczególnych latach. W tym przypadku chłodna, deszczowa pogoda działa na niekorzyść owadów, utrudniając im rozmnażanie. Loty nasionnicy trześniówki mogą trwać aż do zbiorów.
Masz problem z insektami w ogrodzie? Te środki mogą Ci pomóc:
Z reguły nasionnica trześniówka składa jaja na przełomie maja i czerwca, za cel obierając miękkie, dojrzewające owoce. Jaja są składane we wnętrzu rozwijającego się owocu poprzez nacięcie skórki w najbardziej wybarwionym miejscu. Dorosła samica owada jest w stanie złożyć w sumie od 100 do nawet 250 jaj. Owoce, na których zostały złożone jaja, są oznaczane przez nasionnicę trześniówkę związkami feromonowymi – odstraszają one inne samice, by te nie złożyły jaj.
Po upływie około 10-14 dni z jaj wykluwają się białe larwy, które żerują w owocach przez kilka tygodni. Rozpoznanie zaatakowanych owoców jest bardzo trudne. Jedynie z bliska widoczne jest delikatne wklęśnięcie na powierzchni skórki, przez co na etapie zbiorów selekcja owoców jest właściwie niemożliwa. Żerowanie larw prowadzi do robaczywienia owoców i zanieczyszczenia ich odchodami – dlatego nie nadają się one do spożycia.
Jak zwalczać nasionnicę trześniówkę?
Nasionnica trześniówka jest wymieniana w gronie najpowszechniejszych szkodników wiśni i czereśni. O ile straty w przypadku wiśni szacuje się przeciętnie na około 30%, o tyle w plonie czereśni mogą sięgać nawet 100%. Co ważne, nasionnica trześniówka atakuje drzewa owocowe znajdujące się na różnym stadium rozwoju. Jeśli chodzi o wiśnię, najbardziej narażone są odmiany wczesne, natomiast u czereśni – odmiany późne. Jako że w ciągu roku występuje jedno pokolenie nasionnicy trześniówki, sady należy chronić przed atakami szkodników przed każdym sezonem.
W ustaleniu terminu, w którym rozpoczął się wylot nasionnicy trześniówki, pomocne mogą okazać się żółte tablice lepowe. Należy zawiesić je na drzewach na wysokości 1,5-1,8 m, a następnie monitorować co 2-3 dni w okresie od końca maja do początku czerwca. W sadach, w których znajduje się jedna odmiana drzew, wystarczy rozmieścić 3 pułapki lepowe na każde 5 ha powierzchni. Z kolei w sadach kilkuodmianowych z reguły wiesza się po dwie pułapki na każdą odmianę. Co powinno nas zaniepokoić? Próg zagrożenia określono w tym przypadku na dwie muchówki złapane na jedną pułapkę.
Do zwalczania nasionnicy trześniówki stosuje się specjalne środki ochrony roślin – a konkretnie insektycydy. Najczęściej wykorzystywane w nich substancje aktywne to:
- acetamipryd – odznacza się wysoką skutecznością w zwalczaniu różnych szkodników upraw rolniczych, sadowniczych i jagodowych. Acetamipryd jest aktywny wewnątrz rośliny przez około 10 dni i działa na owady kontaktowo i żołądkowo. Dokładny czas działania substancji jest uzależniony od gatunku rośliny i jej fazy rozwojowej. Preparaty zawierające acetamipryd działają w szerokim zakresie temperatur, a przy tym są bezpieczne dla owadów zapylających. Przykładowy środek zawierający acetamipryd to Mospilan 20 SP;
- spirotetramat – wykazuje systemiczne działanie w roślinie. Występuje m.in. w insektycydach w formie stężonej zawiesiny przeznaczonej do rozcieńczania wodą. Cechuje się najwyższą skutecznością w przypadku szkodników ssących. Dwutorowy transport substancji czynnej zapewnia ochronę zarówno starszym liściom i korzeniom, jak i przyrostom oraz nowym liściom, do rozwinięcia których doszło dopiero po zastosowaniu środka. Przykładowy preparat zawierający spirotetramat to Movento;
- deltametryna – przeznaczona do zwalczania szkodników gryzących i ssących w uprawach rolniczych, sadowniczych, warzywniczych oraz szkółkach leśnych. Deltametryna jest neurotoksyną, która działa na neuroprzekaźniki owadów, blokując aktywność enzymu acetylocholinesterazy w układzie nerwowym i w konsekwencji prowadząc do ich paraliżu. Na insekty wpływa kontaktowo i żołądkowo, a na rośliny oddziałuje powierzchniowo. Deltametryna wykazuje największą skuteczność w temperaturze od 10 do 20 stopni Celsjusza. Przykładowy preparat zawierający deltametrynę to Decis Mega, przy użyciu którego wykonuje się opryski. Do aplikacji środka można wykorzystać opryskiwacz ręczny, opryskiwacz polowy lub sadowniczy (samobieżny bądź ciągnikowy), do których potrzebne mogą okazać akcesoria do opryskiwaczy.
Co ważne, acetamipryd może zostać zastosowany tylko raz w jednym sezonie, a spirotetramat i deltametryna – dwa razy. Sposób użycia konkretnych preparatów może różnić się w zależności od gatunku rośliny – dlatego należy stosować je zawsze zgodnie z instrukcją dołączoną do opakowania.
Jak zapobiegać atakom nasionnicy trześniówki?
Pewną alternatywę dla stosowania środków chemicznych może stanowić mniej inwazyjne zwalczanie i ograniczanie populacji nasionnicy trześniówki, które bazuje na cyklu życiowym szkodnika i jego zachowaniu. Jeśli to możliwe, zalecane jest przede wszystkim wybieranie wczesnych odmian wiśni i czereśni do uprawy, których owoce można będzie zbierać zanim insekty rozpoczną lot i składanie jaj. Warto jednak pamiętać, że w przypadku wiśni najbardziej narażone na nasionnicę trześniówkę są właśnie odmiany wczesne – metoda ta jest więc obarczona ryzykiem.
Kolejny sposób, który można wykorzystać także w przypadku odmian późniejszych, polega na tym, by uniemożliwić larwom przedostanie się do gleby, a w efekcie – przepoczwarzenie i zimowanie. Jak to zrobić? W tym celu należy rozłożyć pod drzewami włókninę lub siatkę o bardzo drobnych oczkach – można użyć tkanej gazy lub agrowłókniny. Trzeba zwrócić uwagę, by materiał bardzo dokładnie pokrywał powierzchnię pod drzewem.
Zaleca się, by tkaninę rozłożyć najpóźniej w połowie maja, by utrudnić muchówkom wydostanie się z gleby i wylot do drzew. Później zabieg ten należy powtórzyć, rozkładając materiał pod koniec czerwca. Gęsta siatka lub włóknina powinna zatrzymać larwy spadające z drzew i zapobiec zakopaniu się ich w ziemi w celu przezimowania. Jeżeli nie zdążymy tego zrobić we wskazanych terminach, po zakończeniu zbiorów można przekopać ziemię znajdującą się pod drzewami, by wydobyć larwy, które już zakopały się pod powierzchnią. Dzięki temu co najmniej część larw powinna zginąć lub zostać zjedzona przez ptaki.
Zastosowanie tej metody może utrudnić rosnący pod drzewami trawnik. W takim przypadku warto skorzystać ze wspomnianych już tablic lepowych, które pozwolą na pozbycie się części insektów. Innym rozwiązaniem może być wieszanie pułapek feromonowych, które wabią samice nasionnicy trześniówki. To pozwoli uniknąć sytuacji, w której na tabliczkę lepową natkną się pożyteczne owady. Powyższe sposoby wykazują jednak stosunkowo niską skuteczność w porównaniu ze środkami ochrony roślin – ale można stosować je pomocniczo dla ograniczenia populacji szkodnika.
