Dereń – uprawa krzewu w ogrodzie i zastosowanie owoców

Dereń to krzew, który ma wszechstronne zastosowanie – w niektórych przypadkach nie tylko w ogrodzie, ale także w kuchni. Zastanawiasz się nad jego uprawą na swojej działce? To dobry pomysł! Zachęcamy przedtem sprawdzić nasz artykuł, aby dowiedzieć się wszystkiego, co najważniejsze o krzewach z rodziny dereniowatych.

Dereń jest krzewem, który jest chętnie sadzony w polskich ogrodach (choć najwięcej jego gatunków występuje w Azji). Popularność zawdzięcza przede wszystkim swoim walorom dekoracyjnym. Co więcej, jest dość łatwy w uprawie i potrafi znieść przeróżne warunki związane z klimatem i otoczeniem. Jednocześnie należy podkreślić, że dereń to jedynie rodzaj krzewów z rodziny dereniowatych – w związku z czym, aby bardziej zgłębić tematykę jego uprawy, należy wyszczególnić najpopularniejsze gatunki tej rośliny.

Dereń – jak wygląda? Najpopularniejsze gatunki i odmiany

W przypadku dereni można doliczyć się do nawet 50 gatunków drzew, krzewów i krzewinek, do których dochodzą jeszcze różne oryginalne odmiany. W związku z tym chcielibyśmy skupić się na pięciu najpopularniejszych rodzajach, które są uprawiane w Polsce. Jednocześnie są to najczęściej występujące gatunki w naszej strefie klimatycznej.

Dereń jadalny (Cornus mas L.)

Jest to gatunek uprawiany w wielu krajach świata, w tym również w Polsce. Nie bez powodu jest nazwany dereniem jadalnym: jest nie tylko rośliną ozdobną, ale także ma owoce nadające się do spożycia (i mające bogate właściwości prozdrowotne – o czym będzie więcej w dalszej części artykułu). Często spotykany był na osiedlach w okresie PRL-u w formie ciętych żywopłotów, co nie umniejsza temu, że współcześnie również może być częścią zadbanego i estetycznego ogrodu.

Dereń jadalny osiąga około od 4 do 7 metrów wysokości i dobrze poddaje się formowaniu (naturalnie rośnie w kształcie kulistej korony). Jego kwiaty są żółte i intensywnie pachnące – choć dla wielu zapach może być mało przyjemny. Warto dodać, że gatunek ten charakteryzuje się wczesnym terminem kwitnienia. Co więcej, jest bardzo prosty w utrzymaniu, ponieważ wyróżnia się dość dużą odpornością na suszę, a także dobrze znosi zarówno silne nasłonecznienie, jak i cień.

Zaczynasz swoją przygodę z ogrodem? Oto pomocne narzędzia ogrodnicze:

Warto wyszczególnić dwie odmiany derenia jadalnego, jakimi są Variegata i Aurea. Pierwsza z nich wyróżnia się nietypowymi liśćmi z ciekawie nieregularną białą obwódką. Do tego Variegata to jedna z najstarszych odmian sadzonych w Europie (uprawiana jest już od prawie 200 lat). Równie pięknie prezentuje się Aurea, z tą różnicą, że kwitnie i owocuje słabiej niż inne odmiany. Należy też podkreślić, że niezbyt nadaje się do przebywania w warunkach miejskich. Jej liście są bardziej delikatne, przez co są narażone na przypalanie w okresie letnich upałów.

Sprawdź też: Drzewka ozdobne – ranking najpiękniejszych drzew ozdobnych. Najlepsze gatunki i odmiany

Dereń biały (Cornus alba L.)

Równie popularny jest dereń biały – uznawany za najbardziej uniwersalny gatunek. Wynika to z tego, że nadaje się zarówno do ogrodu, jak i na tereny zurbanizowane, a każdy jego element – od liści po kwiaty, owoce i formę – jest estetyczną dekoracją dla otoczenia. Jest odporny nie tylko na suszę, ale również na mrozy, zalania, a nawet zanieczyszczenia środowiska. Łatwo więc domyślić się, że jest bardzo prosty w utrzymaniu.

Krzew derenia białego osiąga wysokość do 2-3 metrów. W zależności od odmiany charakteryzują się różną kolorystyką. Na przykład w przypadku odmian Aurea, Gouchaultii czy Spaethii liście są żółte, zaś Elegantissima i Variegata wyróżniają się białoobrzeżonym ubarwieniem. Co więcej, warto wspomnieć o mutacji odmiany derenia białego Elegantissima – Ivory Halo. Jest to nietypowa kompaktowa odmiana, która nie wymaga przycinania i jest bardzo trwała.

Dereń rozłogowy (Cornus sericea L.)

Dereń rozłogowy jest dość podobny do derenia białego – zarówno jeżeli chodzi o przystosowanie do warunków, jak i o wygląd. Warto jednak dodać, że szybciej rozrasta się w duże kępy (ponadto jest uznawany za gatunek inwazyjny). Wszystkie odmiany mają atrakcyjną barwę jednorocznych pędów: żółtą lub zieloną w przypadku Buddy’s Yellow i Flaviramea; lub czerwoną u Cardinal oraz Hedgerow’s Gold.

Dereń świdwa (Cornus sanguinea L.)

Dość pospolity gatunek w Polsce, osiągający od 2 do 5 metrów wysokości. Ma zielone liście, które w okresie jesiennym przebarwiają się na jaskrawoczerwony kolor. Oprócz tego dereń świdwa charakteryzuje się białymi kwiatami i niebiesko-czarnymi owocami przypominającymi jagody. W odróżnieniu od derenia jadalnego te owoce nie są zalecane do spożywania – są bardzo gorzkie i nieprzyjemne w smaku, a do tego mogą powodować nudności.

Dereń kousa (Cornus kousa var.chinensis)

Piątym i ostatnim wartym wyróżnienia gatunkiem omawianego krzewu jest tzw. dereń kousa. W Polsce jest to zwykle wysoki krzew osiągający od 5 do 7 metrów. Jego liście jesienią przebarwiają się na czerwono. Co istotne, Kousa uchodzi za najodporniejszy rodzaj tego krzewu. Do tego przyciąga wzrok swoim nietypowym wyglądem, a dokładniej podsadkami. Na etapie kwitnienia krzew ozdobiony jest charakterystycznymi gwiazdkami.

Oprócz wymienionych równie popularne są następujące gatunki:

• dereń kwiecisty (Cornus florida L.),
• dereń pagodowy (Cornus controversa),
• dereń kanadyjski (Cornus canadensis L.).

Sprawdź też: Łatwe w uprawie krzewy ozdobne. Które z krzewów ozdobnych wymagają najmniej wysiłku?

W Polsce są to jednak rzadziej występujące rośliny – zwłaszcza w porównaniu do wcześniej opisywanych gatunków. Pojawiają się raczej w ogrodach botanicznych. Co więcej, np. dereń kanadyjski jest już bardziej wymagającą rośliną. Biorąc pod uwagę, że jedną z podstawowych zalet dereni jest fakt, że są na ogół łatwe w utrzymaniu, to zdecydowanie lepiej skupić się na tych najpopularniejszych gatunkach i odmianach.

Dereń a uprawa sadzonek. Jak sadzić i kiedy przycinać krzew?

Planujesz posadzić dereń w swoim ogrodzie? Przed kupnem gotowej sadzonki zadbaj o odpowiednią przestrzeń na rozrost rośliny. Ponadto warto skrócić wszystkie nadziemne pędy i rozrośnięte korzenie. Po jakim czasie można spodziewać się pięknego krzewu? Należy być cierpliwym, ponieważ przez pierwsze 2 lata dereń rośnie dość powoli. W związku z tym na efekty można czekać do nawet 3 lat od posadzenia.

Sprawdź też: Jak przycinać tuje, żeby były gęste – poradnik na zagęszczony żywopłot krok po kroku!

Jak było podkreślane przy większości gatunkach derenia, roślina ta nie potrzebuje zbyt wiele uwagi przy uprawie. Jest dość prosta w utrzymaniu, aczkolwiek dla pewności warto skupić się na kilku szczegółach, aby zapewnić jej jak najlepsze warunki. Niektóre gatunki mogą sprawdzać się lepiej na glebach zasadowych, inne zaś na kwasowych. Dla derenia jadalnego najlepszą opcją jest grunt wapienny lub gleba delikatnie kwaśna i wilgotna.

Roślinę warto posadzić w miejscu z dostępem do światła słonecznego (choć tak jak w przypadku derenia jadalnego z odmiany Aurea nie warto przesadzać z ilością słońca). Oprócz tego należy ją regularnie nawadniać, a także nawozić raz do roku (najlepiej z początkiem wiosny). Oczywiście derenie są dość odporne na suszę, co nie zmienia faktu, że cykliczne nawadnianie będzie miało pozytywny wpływ na rozrost krzewu i jakość owoców.

Moment nawożenia to też idealny czas na przycinanie krzewów. Na wczesną wiosnę najlepiej przyciąć wszystkie pędy o 10-20 centymetrów. Ponadto warto usunąć wszelkie chore i porażone gałęzie, jak również te starsze, które są w gorszej kondycji (np. mające już co najmniej 3 lata). Oczywiście nie trzeba robić tego często (czy tak jak w przypadku derenia białego Elegantissima – Ivory Halo w ogóle), ale regularne przycinanie pozwala zachować piękny kolor kory.

Pora przyciąć dereń? Weź sekator!

Kiedy zbierać owoce derenia jadalnego? Jak je odpowiednio drylować?

Z racji, że w wielu krajach na całym świecie dereń jadalny jest jednym z powszechnie uprawianych gatunków tej rośliny, to nie sposób nie wspomnieć o jego owocach. W pełni dojrzałe są one czerwone, niewielkie, o podłużnym kształcie i twardej skórce. Najlepszy czas na zbiory występuje od lipca do października. Jak natomiast smakują? Są dość cierpkie i słodko-kwaskowate, przypominają nieco żurawinę lub kwaśną wiśnię.

Warto zaznaczyć, że owoce derenia jadalnego mogą być czasochłonne w przetwórstwie, ponieważ mają duże pestki, których nie powinno się spożywać. Jak odpowiednio drylować dereń? Na początek należy dokładnie przebrać i wymyć zbiory. Następnie, trzymając owoc w dłoni, ściskamy go kilkukrotnie za pomocą kciuka i palca wskazującego – w taki sposób, aby w środku pestka oddzieliła się od miąższu. Gdy tak się już stanie, wystarczy nacisnąć mocniej jeden koniec owocu, aby pestka wyskoczyła. Sam proces nie jest skomplikowany, ale zdecydowanie może być żmudny – szczególnie przy większych zbiorach.

Właściwości i zastosowanie owoców derenia jadalnego – jakie przetwory można przygotować?

Jak zostało już dobrze podkreślone, dereń jadalny jest nie tylko rośliną ozdobną. Jego owoce, choć nie są aż tak popularne, to są źródłem takich pierwiastków mineralnych jak: żelazo, wapń, potas, magnez, cynk, fosfor, miedź oraz mangan. Co więcej, są bogate w witaminę C, P oraz A. Biorąc pod uwagę tak dobrą zawartość, warto zaznaczyć, jakie działania prozdrowotne może mieć owoc derenia. Jego spożycie może wpływać przede wszystkim na:

• złagodzenie objawów niedokrwistości,
• wzmocnienie odporności organizmu,
• profilaktycznie działanie przed zaburzeniami anemicznymi,
• wspieranie walki z infekcjami i dolegliwościami związanymi z układem pokarmowym oraz moczowym.

Sprawdź też: Czy aronia to krzew trudny w uprawie? Wszystko o pielęgnacji, odmianach, właściwościach i zastosowaniu aronii

Wiemy już, w jaki sposób pozbyć się pestek. Co można zatem zrobić z owocami derenia? Sposobów na ich przygotowanie jest kilka. Można je zarówno suszyć, jak i robić z nich wywary czy soki. Dużą popularnością cieszy się też tzw. dereniówka, czyli nalewka z dereni. Nie tylko dobrze smakuje, ale jest przy tym bardzo skutecznym naturalnym lekiem na walkę z przeziębieniem – m.in. ze względu na dużą zawartość witaminy C i działanie zwalczające infekcje.

Jak przygotować smaczną i zdrową dereniówkę? Potrzebne będą do tego: kilogram owoców derenia, 5 łyżek suszonych jagód i spirytus. Po zalaniu owoców słoik z domową nalewką należy przechowywać w ciepłym miejscu przez 5 tygodni. Warto co 2-3 dni potrząsać lekko zawartością. Po tym czasie trzeba odlać spirytus od owoców i schować do lodówki. Następnie owoce zasypuje się cukrem – należy odczekać, aż całkowicie się rozpuści, tworząc syrop. Wtedy można ponownie dolać wcześniej oddzielony spirytus, a na koniec przelać całość (przez gazę, aby przefiltrować nalewkę) do szklanych butelek i ustawić je w chłodniejszym pomieszczeniu.

Naturalnie domowa nalewka to tylko jedna z propozycji na owoce derenia jadalnego. Innym wartym uwagi pomysłem jest dżem z dereni, który idealnie sprawdzi się jako dodatek do śniadań czy deserów. Jego wykonanie nie różni się niczym szczególnym od przygotowań dżemów i konfitur z innych owoców. Wystarczy odpowiednia proporcja wody i cukru.

Planujesz kompleksowo zabrać się za to, aby upiększyć swój ogród? W takim razie polecamy sprawdzić wszystkie wskazówki w kalendarzu ogrodnika, który został napisany przez Macieja. Dostępne są już porady na kwartał I (styczeń-marzec) i II (kwiecień-czerwiec). Pozostałe już wkrótce, wobec czego obserwuj nasz blog na bieżąco. Oprócz tego polecamy inne artykuły związane z dbaniem o domowy ogródek:

• Trawnik po zimie – jak o niego zadbać? Kiedy zacząć pielęgnację?
• Jak siać trawę? Ciesz się pięknym trawnikiem
• Pomysły na ogród nowoczesny — jak wykonać, inspiracje, aranżacje
• Sprzęt do ogrodu: kosiarka samojezdna. Czym kierować się przy zakupie?
• Ścieżka w ogrodzie – jak tanio zrobić ścieżkę w ogrodzie? Pomysły i aranżacje
• Pomysły na ozdoby do ogrodu. Z czego wykonać dekoracje ogrodowe?