Dziurawiec zwyczajny – właściwości i przeciwwskazania rośliny

Dziurawiec zwyczajny to roślina, która pospolicie występuje w Polsce. Co więcej, coraz częściej uprawiana jest w przydomowych ogródkach, a samo ziele dziurawca ma wiele cennych składników prozdrowotnych. Sprawdź informacje o właściwościach, zastosowaniu, przeciwwskazaniach i uprawie rośliny.

Dziurawiec zwyczajny (Hypericum perforatum) znajduje głównie zastosowanie w medycynie, choć może także służyć jako roślina ozdobna. Jak rozpoznać dziurawiec? Po żółtych kwiatach i charakterystycznych małych kropeczkach na liściach. Choć pod światłem wydaje się, że wspomniane liście są podziurawione (stąd też wywodzi się nazwa rośliny), to w rzeczywistości jaśniejsze prześwitujące punkty są niewielkimi gruczołami wypełnionymi olejkami eterycznymi. Co więcej, ze względu na to, że kwiaty po roztarciu wydzielają czerwony sok, to roślina nazywana jest także m.in. krwią Św. Jana lub zielem świętojańskim.

Ważniejsze od etymologii dziurawca zwyczajnego będzie jednak działanie jego olejków eterycznych i pozostałych składników na ludzki organizm. Pora zatem przejść do właściwości leczniczych, a następnie do konkretnych zastosowań, przeciwwskazań oraz porad na temat uprawy tej rośliny.

Dziurawiec zwyczajny – właściwości lecznicze. Składniki zawarte w zielu świętojańskim

Na co pomaga dziurawiec zwyczajny, a dokładniej napar z danej rośliny? Sprawdza się m.in. jako środek przeciwbólowy, antybakteryjny i łagodzący. Co więcej, ma też zastosowanie w łagodzeniu napięcia nerwowego. Ziele świętojańskie swoje wszechstronne działanie zawdzięcza zawartym w sobie licznym substancjom. Są to przede wszystkim:

• hyperycyna – wspiera leczenie stanów lękowych i nerwicowo-depresyjnych, a ponadto zwiększa wydolność układu hormonalnego,
• hyperozyd – wspomaga procesy moczopędne,
• hyperforyna – ma właściwości antybiotyczne,
• olejek eteryczny – działa antyseptycznie, przeciwzapalnie i regenerująco,
• garbniki – mają właściwości bakteriostatyczne i przeciwbiegunkowe,
• rutyna, kwercetyna – uszczelniają naczynia włosowate,
• kwasy fenolowe – działają przeciwzapalnie, przeciwobrzękowo i antyoksydacyjnie,
• witaminy C i A – są dodatkowym wsparciem do prawidłowej pracy organizmu.

Sprawdź też: Zioła do picia dla każdego!

Powyższy skład rośliny tylko potwierdza szereg drogocennych właściwości leczniczych. Warto też dodać, że poza herbatą z dziurawca (szczególnie skuteczną na układ trawienny) istnieją też inne formy wykorzystania tego, co oferuje ziele świętojańskie. Mogą to być np. alkoholowe wyciągi, które będą silniej działały na układ nerwowy, czy chociażby olejek (lub macerat) stosowany zewnętrznie do leczenia ran, odmrożeń czy oparzeń. Co więcej, na rynku dostępny jest także dziurawiec w tabletkach, najczęściej jako suplement diety dla osób potrzebujących wsparcia pozytywnego nastroju i chcących utrzymać zdrowy sen. Należy jednak podkreślić, że choć zastosowań dziurawca zwyczajnego może być wiele, tak istnieją też przypadki, gdy nie jest zalecanym ziołem. Konkretne przykłady pozytywnego wpływu rośliny, jak i przeciwwskazań, poznasz w dalszej części tekstu.

Na co pomaga dziurawiec? Zastosowanie rośliny

Bogactwo substancji obecnych w opisywanej roślinie sprawia, że napar, tabletki, olejki itp. z dziurawca mogą mieć niezwykle pozytywny wpływ na nasz organizm. Dotyczy to nie tylko układu pokarmowego, jak w przypadku większości ziół, ale także innych kwestii – w tym związanych ze zdrowiem psychicznym.

Herbata z dziurawca na dolegliwości układu pokarmowego

Herbata z dziurawca zwyczajnego jest bardzo dobrym rozwiązaniem w przypadku bólów żołądka, jak również przy leczeniu innych zaburzeń trawiennych. Wpływa przede wszystkim rozkurczowo na mięśnie gładkie przewodu pokarmowego. Do tego dochodzi także działanie żółciopędne.

Sprawdź też: Zioła w kuchni – jak je hodować? Jakie wybrać i jak o nie dbać? Wszystko o ziołach w kuchni

Napar z dziurawca pozwala uniknąć objawów związanych z niestrawnością. Wypicie go przed posiłkiem pobudza układ trawienny do pracy, natomiast po działa rozkurczowo. Stosowanie ziela świętojańskiego zaleca się szczególnie w przypadku stanów zapalnych błony śluzowej żołądka i jelit, zastoju żółci, wzdęć, zgagi, braku apetytu, a także przy obniżonym wydzielaniu soku trawiennego.

Dziurawiec jako środek wspomagający leczenie kamicy nerkowej

Hyperozyd obecny w dziurawcu wspomaga procesy moczopędne. Dlatego też picie herbaty z opisywanego zioła odnajduje zastosowanie podczas leczenia kamicy nerkowej – niezależnie od umiejscowienia złogów (czyli kamieni moczowych). Dziurawiec jest w stanie zwiększyć dobową ilość wydalanego moczu aż do 30%. Do tego działa rozkurczowo, co również w tym przypadku jest czynnikiem łagodzącym.

Dziurawiec na depresję i stany lękowe

Dziurawiec zwyczajny ma nieco podobne działanie w ziołolecznictwie jak melisa. Chodzi dokładniej o właściwości uspokajające dla osób zmagających się z dużym stresem, a nawet z nerwicami czy depresją. W przypadku dziurawca ma to związek z zawartością hyperycyny, która hamuje rozkład serotoniny (zwanego hormonem szczęścia). Warto podkreślić, że dziurawiec na depresję zalecany jest jedynie u osób z łagodnym lub umiarkowanym wariantem choroby, a do tego niezażywających syntetycznych farmaceutyków.

Herbata z dziurawca może nie tylko wyciszyć stany lękowe, ale przy tym zniwelować problemy z bezsennością oraz poprawić zdolność koncentracji. Napar idealnie zatem sprawdzi się dla osób intensywnie pracujących, które odczuwają stan wyczerpania psychicznego i umysłowego.

Zastosowanie dziurawca na problemy skórne

Wiele ziół ma korzystne działanie na problemy skórne. Tak też jest w przypadku dziurawca zwyczajnego, który może być stosowany zarówno wewnętrznie, jak i zewnętrznie – np. do przemywania cery. Roślina ma właściwości oczyszczające i odkażające, co sprawdzi się przy trądziku, ale także przy leczeniu stanów zapalnych skóry. Co więcej, wyciągi olejowe są dobre także na odmrożenia i oparzenia – działają antyseptycznie i ściągająco.

Sprawdź też: Jak suszyć zioła? Praktyczne porady dla każdego

Dziurawiec często wykorzystywany jest w przypadku bielactwa, czyli zaniku pigmentu skóry. Stosuje się wtedy preparaty doustne, choć nie tylko. Jednocześnie miejsca dotknięte chorobą smaruje się olejem dziurawcowym, a następnie naświetla się je promieniami nadfioletowymi.

Oczywiście należy wziąć pod uwagę, że dziurawiec zwyczajny ma przeważnie działanie wspomagające. W przypadku chociażby leczenia kamicy nerkowej czy przy walce ze stanami depresyjnymi stosowanie środków na bazie opisywanego zioła nie będzie w zupełności wystarczające.

Przeciwwskazania do stosowania preparatów i picia herbaty z dziurawca – skutki uboczne

Skoro poznaliśmy pozytywne właściwości lecznicze dziurawca zwyczajnego, pora wspomnieć o przypadkach, gdy stosowanie preparatów i picie herbaty z dziurawca nie jest specjalnie wskazane.

Dziurawiec przy nadwrażliwości na światło i chorobach skórnych

Hyperycyna zawarta w dziurawcu zwyczajnym niewątpliwie ma dobre działanie na nasz stan psychiczny, jednak należy podkreślić, że jednocześnie zwiększa poziom wrażliwości na światło słoneczne. Częstego picia herbaty z tego zioła powinny unikać zatem osoby z nadwrażliwością na światło słoneczne, a także mające bardzo jasną karnację i zmagające się z różnymi chorobowymi zmianami skórnymi.

Sprawdź też: Nagietek – właściwości lecznicze, uprawa i zastosowanie

Jeśli regularnie stosujesz preparaty z dziurawca zwyczajnego, to zaleca się ograniczyć ekspozycję na światło słoneczne, które może grozić przebarwieniami lub nawet poparzeniami. Należy także zrezygnować na ten czas z wizyt w solarium.

Dziurawiec a antykoncepcja

Dziurawiec zwyczajny nie jest dobrym pomysłem przy stosowaniu antykoncepcji. Dlaczego? Wynika to przede wszystkim z tego, że zioło to ma działanie aktywujące izoenzymy cytochromu P450 (co odpowiada za metabolizm wielu leków), a także wpływa na p-glikoproteinę (odpowiedzialną za transport leku w komórce). W praktyce oznacza to, że dziurawiec pobudza białko, które zwiększa odporność lekową i zmniejsza wchłanianie składników preparatów leczniczych. Zatem napar jest w stanie obniżyć skuteczność środków antykoncepcyjnych.

Dziurawiec – interakcje z innymi lekami i ziołami

W związku z powyższym przykładem należy podkreślić, że odporność lekowa dotyczy nie tylko antykoncepcji, ale także m.in. preparatów przeciwdepresyjnych, przeciwzakrzepowych czy też lekarstw antyretrowirusowych. Obniżenie skuteczności innych środków przy farmakoterapii wielu chorób to jedno z głównych przeciwwskazań. Drugim powodem jest to, że dziurawiec często wchodzi w interakcję z wieloma lekami i ziołami. Może wywoływać szereg niepożądanych reakcji, jak chociażby drgawki, wzrost ciśnienia, bóle głowy lub wymioty. Jeśli zatem zażywasz inne środki, to regularne picie naparu z dziurawca warto skonsultować z lekarzem.

Sprawdź też: Czystek w ziołolecznictwie. Na co pomaga?

W zastosowaniach wspomniane zostało, że dziurawiec zwyczajny może być wspierający w kuracji depresji. Dotyczy to jednak odmiany o łagodnym nasileniu. W trudniejszych przypadkach, gdy zażywane są preparaty antydepresyjne, ziele świętojańskie może spowodować groźny dla zdrowia zespół serotoninowy. Zbyt duża ilość serotoniny w mózgu to ryzyko wzrostu ciśnienia tętniczego, halucynacji, drgawek, śpiączki, a nawet śmierci.

Dziurawiec a alkohol

Oczywiście wspomniane zostało, że nalewka z dziurawca zwyczajnego może mieć pozytywny wpływ na układ nerwowy. Należy jednak pamiętać, że warto przy tym zachować ostrożność. Połączenie dziurawca z alkoholem w dużej ilości może prowadzić do zawrotów głowy, senności, a także do trudności z koncentracją. Wobec tego zaleca się umiar. Wtedy jest to jak najbardziej bezpieczne połączenie – hyperycyna zawarta w zielu świętojańskim rozpuszcza się w alkoholu, dzięki czemu dochodzi do zwiększenia stężenia serotoniny.

Działanie dziurawca może mieć różne efekty w zależności od naszego stanu zdrowia i przyjmowanych leków. Wobec tego w razie wątpliwości dobrym pomysłem jest skonsultować stosowanie różnych ziół ze specjalistą. Choć np. dziurawiec na wątrobę może mieć bardzo dobry wpływ, tak zupełnie inaczej bywa w przypadku osób, u których gruczoł ten jest w dużym stopniu uszkodzony. Inne przypadki, w których napar nie będzie zalecany, to:

• osoby po przeszczepach,
• wysoka gorączka,
• kobiety w ciąży i karmiące piersią,
• dzieci poniżej 7 roku życia.

Pomimo wymienionych przeciwwskazań warto jednak podkreślić, że wyciągi z dziurawca zwyczajnego mają bardzo niską toksyczność i przez większość ludzi mogą być stosowane bez obaw przez długi okres.

Dziurawiec zwyczajny – uprawa ziela świętojańskiego w ogrodzie

Na początku artykułu dziurawiec zwyczajny został scharakteryzowany nie tylko jako zioło lecznicze, ale także jako roślina ozdobna, która coraz częściej jest sadzona na ogrodowych rabatach. W związku z tym warto wspomnieć jeszcze kilka cennych informacji na temat uprawy ziela świętojańskiego w przydomowym ogródku.

Sprawdź też: Uprawianie ziół na balkonie. Co posadzić, jak pielęgnować?

Najważniejszy przy uprawie dziurawca zwyczajnego jest fakt, że roślina ta rośnie najlepiej na ciepłych i nasłonecznionych stanowiskach. Do tego preferuje gleby żyzne i przepuszczalne – choć pod względem podłoża ziele świętojańskie nie ma dużych wymagań. Ważne, aby dziurawiec wysiewać wprost do gruntu, w rzędach oddalonych od siebie o ok. 40 cm. Kiedy warto się tego podjąć? Najlepiej na jesień w październiku. Następnie wiosną należy przeprowadzić pielenie. Oczywiście w okresie wiosna-lato trzeba pamiętać także o nawożeniu (szczególnie nawozami organicznymi).

Dziurawiec zwyczajny nie jest rośliną wymagającą – jest on dość prosty w utrzymaniu, a do tego dobrze komponuje się z innymi kwiatami, czy też w ogródkach ziołowych. Niemniej jednak warto pamiętać o częstszym podlewaniu młodszych okazów podczas suszy (starsze są już wystarczające wytrzymałe na niedobór wody). Cenną wskazówką może być też to, aby podczas upalnej pogody nie ciąć dziurawca bez rękawic. Bezpośredni kontakt z rośliną może powodować alergie skórne.

Dziurawiec to roślina wieloletnia, która osiąga do 100 cm wysokości. Niewątpliwie będzie się doskonale prezentować w każdym ogrodzie. Na domiar tego ma ogrom właściwości leczniczych.

Zainteresował Cię temat uprawy i stosowania ziół? Zachęcamy zatem do przeczytania artykułów o innych roślinach, które mają równie dobry wpływ na organizm człowieka:

• Jak wygląda babka zwyczajna? Jak stosować? Właściwości
• Szałwia lekarska – właściwości. Na co pomaga szałwia do picia?
• Rumianek – na co pomaga? Właściwości i przeciwwskazania
• Właściwości lecznicze pokrzywy i jej zastosowanie