Nawet dziś, wielu z nas odpowiadając na pytanie „ile jest oceanów?” odpowie trzy lub cztery. Czy rzeczywiście tak jest? Dowiecie się tego z niniejszego tekstu.
Oceany – podstawowe informacje
Aby móc odpowiedzieć na pozornie proste pytanie „ile jest oceanów na świecie”, warto przypomnieć sobie, czym jest ocean. Według różnych definicji ocean to duży zbiornik słonej wody o odpowiednio ukształtowanym dnie, w którym występują prądy. Samo słowo „ocean” pochodzi z mitologii greckiej – Tytan Okeanos był w niej personifikacją olbrzymiej rzeki opływającej świat. Gdy pytamy, ile jest oceanów świata, chcemy się dowiedzieć, jak wiele oddzielnych zbiorników wodnych okala lądy.
Sprawdź też: Czy wiesz, jakie jest najdłuższe słowo na świecie?
Odpowiadając na pytanie, ile jest oceanów na Ziemi, przypomnisz sobie zapewne lekcje geografii w szkole podstawowej. Niemal wszyscy dorośli potrafią wymienić trzy, bardzo wielu przypomni sobie o czwartym. Niektórzy jednak mogą na to pytanie odpowiedzieć „jeden” – i nie będzie to błąd. Jednak od czerwca 2021 roku oficjalna odpowiedź na pytanie, ile jest oceanów na kuli ziemskiej, jest zupełnie inna.
Oceanografowie z Międzynarodowej Organizacji Hydrograficznej (IHO) w 2000 roku postulowali, że wody okalające Antarktydę stanowią osobny ocean nazwany Południowym. Biolodzy, badacze i geografowie od lat mówili, że prądy morskie, zasolenie i topografia dna tego regionu odróżniają go od akwenów otaczających całość obszaru. Formalna decyzja IHO w 2021 roku po prostu oficjalnie przypieczętowała to rozgraniczenie i od tego czasu na pytanie, ile jest oceanów na świecie, można odpowiadać „pięć”.
Ile jest oceanów? Klasyfikacja oceanów
Ile jest oceanów i jak się nazywają? Europejczycy od starożytności znali Ocean Atlantycki, położony na zachód od tego niewielkiego kontynentu. Atlantyk oddziela tzw. Stary Świat od Nowego. Kultury antycznej Europy wiedziały też o istnieniu Oceanu Indyjskiego, oddzielającego Afrykę od Azji, ale dopiero na początku szesnastego wieku odkryto Ocean Spokojny, czyli Pacyfik. Przez setki lat na pytanie „Ile oceanów jest na świecie”, wykształcony Europejczyk odpowiadał „trzy”.
Dopiero w XX wieku odpowiedź na pytanie, ile jest oceanów na całym świecie, zaczęła brzmieć „cztery” — dzięki Oceanowi Arktycznemu. Przez długie lata okolice bieguna północnego stanowiły białą plamę na mapie. Dopiero pod koniec XIX wieku norweski polarnik – Fridtjof Nansen – podczas swoich wypraw na statku Fram udowodnił, że wody otaczające regiony polarne stanowią jeden zbiornik o osobnej cyrkulacji prądów. To sprawiło, że Ocean Arktyczny zaczęto uważać za osobny akwen.
Wielu uczonych kwestionowało jednak oddzielenie Oceanu Arktycznego od Atlantyku. Nawet w XX wieku nie był on uwzględniany w szkolnych podręcznikach, opisujących ile na Ziemi jest oceanów. Większość prądów morskich mających swój początek na północnych wodach płynnie przechodzi na Ocean Atlantycki, stąd też ci oceanografowie uznawali Ocean Arktyczny za zatokę większego oceanu. Ten pogląd jednak dziś osłabł na znaczeniu.
„Najnowszy” ocean, czyli Południowy, trudno było uznać za odrębny, ponieważ w odróżnieniu od tych znanych starożytnym cywilizacjom nie ma naturalnych, możliwych do wskazania granic. Przez lata przyjmowało się na przykład, że przedział między Atlantykiem a Pacyfikiem wyznacza Przylądek Horn — najdalej wysunięty na południe punkt Ameryki Południowej. Za granicę Oceanu Południowego uznaje się po prostu sześćdziesiąty równoleżnik.
Sprawdź też: Czym jest przebiegunowanie Ziemi? Czy może mieć złe konsekwencje dla świata?
Czym jest wszechocean?
Oceany na Błękitnej Planecie stanowią jedność – to właśnie wszechocean, czyli ocean światowy. Wszystkie pięć oceanów jest ze sobą połączonych przez system prądów i migracji zwierząt morskich. Zatem osoby, które na pytanie „ile jest oceanów na świecie?” odpowiadają, że jeden, także mają rację. W gruncie rzeczy granice między oceanami są umowne i wyznaczone przez ludzi, tak jak granice między państwami lub kontynentami.
Wszechocean to bardzo ważne pojęcie, zwłaszcza dziś, w dobie kryzysu klimatycznego. Dlaczego? Ponieważ to prądy morskie regulują klimat i schładzają lądy. To, ile jest oceanów i jakie nazwy one noszą, ma mniejsze znaczenie w porównaniu z równowagą w przyrodzie, jaką zapewniają. By zrozumieć ekosystem całej Ziemi, trzeba pamiętać, że morza stanowiące 71% jej powierzchni są ze sobą połączone i funkcjonują jako całość.
Teraz już wiesz, ile oceanów jest na świecie, i że odpowiedź na to pytanie zmieniała się wraz z rozwojem ludzkiej wiedzy. W 2021 kwestie oceanograficzne są jedną z kluczowych gałęzi nauk przyrodniczych. Jednak o wiele ważniejszą kwestią od tego, ile jest oceanów na świecie, będzie to, jak można je chronić i nie dopuścić do wzrostu poziomu mórz.
