David Lynch to jeden z najbardziej znanych, ale też najbardziej kontrowersyjnych twórców naszych czasów. W artykule omawiamy jego drogę do międzynarodowej sławy i przedstawiamy najważniejsze dzieła w karierze twórcy. Zapraszamy do Twin Peaks!
David Lynch – wczesne życie
David Lynch urodził się 20 stycznia 1946 roku w Missoula, w Stanach Zjednoczonych. Jego rodzina często się przeprowadzała, ale Lynch jako mały chłopiec nie miał problemów w odnajdywaniu się w nowych środowiskach. Gdy był nastolatkiem, dołączył do skautów, z którymi uczestniczył w inauguracji prezydenta Johna F. Kennedy’ego. Pasją Lyncha od najmłodszych lat było malarstwo i rysowanie. Zaczął studia malarskie na dwóch uczelniach, jednak zrezygnował na rzecz podróży po Europie z przyjacielem. Wyprawa miała trwać trzy lata, jednak zakończyła się już po dwóch tygodniach.
W USA ponownie rozpoczął studia artystyczne, podczas których poznał swoją przyszłą żonę, Peggy Reavey. Niedługo po ślubie Peggy urodziła ich córkę, Jennifer. W trakcie studiowania w Pensylwanii, w 1966 roku, Lynch stworzył swój pierwszy film krótkometrażowy – Sześciu mężczyzn, którym robi się niedobrze. Reżyser stworzył tą kilkuminutową animację zupełnie sam. Dzięki niej zwyciężył w uczelnianym konkursie.
Początki reżysera i pierwsze tryumfy
Znajomy ze studiów Lyncha, H. Barton Wasserman, któremu zaimponowała animacja, zamówił u reżysera kolejną produkcję. Zapłacił mu za film, a Lynch stworzył kolejny krótkometrażowy obraz, który uznał za porażkę. Przyznał koledze, że produkcja się nie udała, a ten kazał mu spróbować ponownie. W ten sposób w 1968 roku powstał Alfabet, gdzie wystąpiła żona Lyncha, Peggy. Kilkuminutowy obraz przedstawia kobietę, która podczas koszmaru recytuje kolejne litery alfabetu.
W drugiej połowie lat 60. swoją działalność rozpoczął American Film Institute, który wspierał młodych twórców kinematografii. David Lynch wysłał im swój Alfabet i scenariusz na kolejny film. Otrzymał dofinansowanie, w wyniku którego powstała Babcia. Kolejna krótkometrażowa produkcja opowiadała o zaniedbywanym chłopcu, który wyhodował niezwykłą roślinę.
Na początku lat 70. reżyser przeprowadził się z Pensylwanii do Los Angeles. Tam rozwiódł się z żoną i stworzył swój pierwszy film pełnometrażowy – Głowę do wycierania. Głównym bohaterem produkcji jest Henry, który odwiedza dom rodzinny swojej dawno niewidzianej dziewczyny. Okazuje się, że kobieta urodziła zdeformowane dziecko, którego Henry jest ojcem. Prace nad filmem z powodu różnych komplikacji trwały kilka lat. W międzyczasie Lynch stworzył jeszcze jeden obraz krótkometrażowy, czyli Amputację. W 1977 roku wziął ślub z Mary Fisk. Choć Głowa do wycierania nie dostała się na festiwal w Cannes, została ona doceniona m.in. przez Stanleya Kubricka.
We współpracy z Melem Brooksem i Stuartem Cornfeldem, Lynch wyreżyserował film Człowiek słoń. Jego premiera odbyła się w 1980 roku. Był to ogromny sukces twórcy – The Elephant Man otrzymał aż osiem nominacji do Oscarów i cztery do Złotych Globów. W produkcji wystąpił m.in. Anthony Hopkins. Lynch stał się cenionym twórcą, który otrzymał propozycję wyreżyserowania filmu Gwiezdne wojny: Część VI – Powrót Jedi, ale odmówił.
Tryumfalny pochód rozpoczęty potknięciem
Zamiast produkcją kolejnej odsłony Gwiezdnych wojen Lynch zajął się adaptacją powieści Diuna autorstwa Franka Herberta. Ekranizacja z 1984 roku okazała się porażką. Po ogromnej fali krytyki przedstawiciele Universal Studios zdecydowali o wydaniu rozszerzonej wersji filmu. Produkcja była dłuższa o niemal godzinny materiał, co nie spodobało się Lynchowi. Reżyser poprosił o usunięcie go z napisów końcowych i odciął się od tytułu.
Sprawdź też: Martin Scorsese – najpopularniejsze tytuły amerykańskiego reżysera
Dwa lata później zadebiutował thriller Blue Velvet z Kyle’em MacLachlanem w roli głównej. Wcielił się on w rolę mężczyzny, który znajduje na polu odcięte ludzkie ucho, po czym rozpoczyna śledztwo prowadzące do bardzo nietypowych zdarzeń. Tytuł ten stanowił początek pasma sukcesów po nieudanej Diunie. Lynch otrzymał nominację do Oscara, a Woody Allen nazwał Blue Velvet najlepszym filmem roku. Pod koniec lat 80. Lynch rozwiódł się z Mary Fisk i stworzył krótkometrażowego Kowboja i Francuza.
Twórca chciał zająć się nakręceniem biografii Marilyn Monroe, jednak projekt ten nie doszedł do skutku. Zamiast tego rozpoczęły się prace nad jednym z najwybitniejszych tytułów reżysera – serialem Miasteczko Twin Peaks. W międzyczasie Lynch stworzył niezwykle ważny w karierze romans kryminalny Dzikość serca, który otrzymał Złotą Palmę w Cannes. Pracując przy Miasteczku Twin Peaks, Lynch nie był osamotniony. Wyreżyserował kilka odcinków produkcji, a do innych zaprosił starannie wyselekcjonowanych przez siebie reżyserów. Serial opowiada o zabójstwie uczennicy liceum Laury Palmer. Sprawą zajmuje się agent FBI Dale Cooper, który odkrywa mrożące krew w żyłach, surrealistyczne okoliczności zdarzenia. Lynch wystąpił w kilku odcinkach serialu jako agent Gordon Cole.
W 1992, rok po premierze Miasteczka Twin Peaks, pojawił się retrospekcyjny względem serialu film Miasteczko Twin Peaks: Ogniu krocz za mną. Poza tym w pierwszej połowie lat 90. Lynch stworzył kilka odcinków Na antenie i Hotel Room. W 1997 roku zadebiutował jego thriller kryminalny Zagubiona autostrada, opowiadający o saksofoniście posądzonym o zabójstwo żony. W 1999 roku odbyła się premiera Prostej historii o starcu, który podróżuje małym traktorkiem przez USA, by spotkać się z chorym bratem.
W marcu 2021 roku ogłoszono, że David Lynch obejmie patronat nad kawiarnią w polskim Jaworznie. Jest to powiązane właśnie z filmem Prosta historia. Kilka lat temu jaworzańskie Stowarzyszenie Betlejem zorganizowało pielgrzymkę na traktorkach do Francji. David Lynch ufundował nagrywanie relacji z podróży. W 2022 roku ma zostać otwarta kawiarnia upamiętniająca wydarzenie, a jej patronem zostanie reżyser.
XXI wiek z Lynchem
XXI wiek to czas stabilnej i ugruntowanej pozycji Davida Lyncha w światowej kinematografii. Na przestrzeni dwóch dekad ponownie zadebiutowało sporo krótkometrażowych produkcji twórcy, a także kilka znaczących tytułów pełnometrażowych. Poniżej lista najważniejszych produkcji Lyncha z XXI wieku.
Mulholland Drive
Według początkowej koncepcji Mulholland Drive miało być serialem. Projekt ten został jednak odrzucony, a odcinek pilotażowy stał się pełnometrażowym, ponad dwugodzinnym thrillerem psychologicznym. Produkcja zadebiutowała w 2001 roku, a jej akcja rozgrywa się w Los Angeles. W obsadzie znaleźli się m.in. Naomi Watts, Laura Harring, Ann Miller czy Justin Theroux. Mulholland Drive opowiada o początkującej aktorce i kobiecie, która cudem przeżyła wypadek samochodowy. Bohaterki odkrywają, że w torbie ocalałej znajduje się mnóstwo pieniędzy – ze względu na utratę pamięci, kobieta nie wie, skąd ma gotówkę. W tym samym czasie znany reżyser ustala obsadę swojego nowego filmu i odkrywa, że jest zdradzany przez żonę. Wkrótce losy tych i innych postaci łączą się ze sobą, niejednokrotnie zaskakując widza surrealistycznymi zwrotami akcji.
Sprawdź też: Czeski reżyser Milos Forman – filmy autora, które powinieneś znać
Króliki – internetowe miniprodukcje Lyncha
W 2002 roku reżyser stworzył stronę internetową sygnowaną swoim imieniem i nazwiskiem, gdzie trafiały krótkie produkcje. Jedną z nich były Króliki, w których wystąpiły Laura Harring, Naomi Watts i Scott Coffey. Całość składała się z ośmiu odcinków i opowiadała o losach humanoidalnych królików, przebywających cały czas w jednym pomieszczeniu. Poza Królikami na stronie internetowej Lyncha pojawił się m.in. animowany miniserial DumbLand.
Inland Empire – najdłuższy film reżysera
Niemal trzygodzinny Inland Empire zadebiutował w 2006 roku. Wtedy też Lynch poślubił swoją trzecią żonę, Mary Sweeney, z którą rozwiódł się w 2007. W obsadzie znaleźli się m.in. Laura Dern, Justin Theroux czy Jeremy Irons. Część zdjęć do filmu powstała w Polsce a produkcji udział wzięli także polscy aktorzy, Karolina Gruszka i Krzysztof Majchrzak. Fabuła skupia się na aktorce, która zaczyna przejmować tożsamość postaci, której rolę gra w filmie.
W kolejnych latach działalność filmowa Lyncha nieco osłabła, zajmował się jedynie niewielkimi produkcjami. Mówiło się nawet o jego odejściu od kina, jednak sam twórca przyznał, że po prostu nie znajduje projektów, które by pokochał i chciał nad nimi pracować. W 2009 roku wziął ślub ze swoją aktualną żoną, Emily Stofle. W 2012 roku pojawił się na Camerimage w Bydgoszczy.
Twin Peaks – dalsze losy historii Laury Palmer
W 2014 roku pojawił się film uzupełniający wydane w 1992 Miasteczko Twin Peaks. Ogniu krocz za mną. Nosi on tytuł Twin Peaks: The Missing Pieces. W 2017 zadebiutował natomiast nowy sezon słynnej historii zatytułowany po prostu Twin Peaks. Akcja produkcji rozgrywa się 25 lat po wydarzeniach z pierwszej odsłony serii. Główną rolę w produkcji ponownie przejął Kyle MacLachlan.
Sprawdź też: James Cameron – sylwetka reżysera. Co trzeba o nim wiedzieć?
Co zrobił Jack? – Lynch i małpa
2017 rok przyniósł jeszcze surrealistyczną, krótkometrażową produkcję Lyncha zatytułowaną Co zrobił Jack?. Kilkunastominutowy film opowiada o małpie, która jest przesłuchiwana w sprawie morderstwa. W roli przesłuchującego zwierzę detektywa wystąpił David Lynch. Był to ostatni jak do tej pory film reżysera. Ogłoszono natomiast, że twórca pracuje nad serialem dla Netflixa, Unrecorded Night.
Podzielone opinie
David Lynch to zdecydowanie jeden z najbardziej kontrowersyjnych twórców w historii kina. Jego surrealistyczne, pełne absurdów i makabry produkcje wzbudzają wśród widzów i krytyków skrajne emocje. Wielu uważa go za geniusza, a jego dzieła określa mianem arcydzieł, które za pomocą niejasnej symboliki przekazują niezwykle głębokie i ważne treści. Inni natomiast, odbierają twórczość Lyncha jako płytką, pozbawioną wyrazu i głębszego sensu. Trzeba przyznać, że jego filmy są niekiedy skrajnie abstrakcyjne, ale to właśnie na tym polega jego indywidualny i niepodważalnie wyjątkowy styl twórczy.
Kontrowersyjne są nie tylko jego filmy i seriale, ale też osobowość. Wszystko to, co tworzy, płynie bowiem z jego wyobraźni. Ma skłonności do nietypowych zachowań. Przyznał kiedyś, że zdarzyło mu się ogolić mysz, by zobaczyć, jak wygląda bez sierści i uznał ją za piękną. Od lat 70. XX wieku praktykuje medytację transcendentalną zapoczątkowaną przez Maharishiego Mahesha Yogiego. Uważa, że pozwala to korzystać w pełni z możliwości mózgu, stać się oświeconym i osiągnąć najwyższy stan świadomości.
Niezależnie od tego, jakie emocje wzbudza wśród odbiorców postać Davida Lyncha, trzeba przyznać, że jest jednym z najważniejszych twórców w dziejach światowej kinematografii. Jego filmy i seriale stały się kultowymi elementami kultury, wielokrotnie nagradzanymi na najważniejszych konkursach na świecie. Koniecznie daj znać w komentarzu, co Ty uważasz o twórczości tej barwnej postaci i który film reżysera uważasz za najlepszy.
Chcesz kupować taniej? Znamy na to kilka ciekawych sztuczek! Część z nich zebraliśmy w artykule Kody rabatowe Morele – wszystkie promocje i kody zniżkowe na Morele.net w jednym miejscu. Kody promocyjne to doskonała okazja na obniżenie cen produktów dostępnych w sklepie Morele. Dowiesz się, jak wykorzystać kod rabatowy i gdzie go w ogóle znaleźć. Prezentujemy także zasady działania Morele Outlet, grup na Facebooku oraz doradzamy, jak robić zakupy na raty w Morele.net.
