Internet to istny raj dla wszelkiej maści oszustów. Jednym z narzędzi w ich arsenale jest scam. W tekście wyjaśniamy, co to jest scam, jak go identyfikować i jakie kroki podjąć, aby uniknąć problemów.
Scam: co to jest?
Wiedza na temat sposobów działania oszustów w sieci może być przydatna i zaoszczędzić nam sporo zmartwień. Choć sama aktywność scammerów internetowych rośnie z roku na rok, wciąż wielu użytkowników nie jest zaznajomionych z pojęciem scamu. Czym jest zatem scam? Słowo to możemy tłumaczyć jako „przekręt” lub „machinacja” i dotyczy on specyficznego rodzaju aktywności w sieci, która parają się scammerzy (oszuści, którzy rozsyłają do ofiar scam).
W najprostszych słowach jest to forma oszustwa w Internecie, która dąży do kradzieży pieniędzy lub cennych danych ofiary, poprzez uprzednie wzbudzenie jej zaufania. Taka ofiara, która da wiarę przestępcom i ich motywom (te prawdziwe są oczywiście ukryte przed nią), z łatwością spełni ich polecenia. Polecenia te mogą być specjalnie zakamuflowane, aby ofiara do końca nie zdawała sobie sprawy, że to pułapka. Scam najczęściej rozsyłany jest e-mailami, wiadomościami na portalach społecznościowych, SMS-ami etc.
Scam sam w sobie ulega nieprzerwanej ewolucji – ma to związek z postępującą ekspansją Internetu i tworzeniem nowych sposobów na oszukanie ofiar. W związku z tym wyróżniamy wiele rodzajów scamów, jednak wszystkie mają punkt wspólny – ich ofiary tracą pieniądze lub ważne dane.
Jak rozpoznać scam?
Niestety, każdy użytkownik Internetu może stać się potencjalną ofiarą działań cyberprzestępców. To, jak to się dla nas skończy, zależy tylko od kroków, jakie podejmiemy. Dlatego też tak ważne jest posiadanie umiejętności rozpoznawania scamu – to najlepszy sposób, aby uchronić się przed nieprzyjemnymi konsekwencjami w przyszłości.
Najważniejsza zasada, która stanowi podstawowe sito oddzielające oszustwa od normalnych wiadomości, to „brzmi to za dobrze, aby było prawdziwe”. Ktoś chce Ci sprzedać drogi przedmiot po okazyjnej cenie? Trafiłeś na nagrodę jako milionowy użytkownik odwiedzający daną stronę? Odezwał się bogaty książę z Afryki z workami pieniędzy? Przykłady tego typu to ogromna czerwona flaga, która niemalże krzyczy „jestem scamem, kliknij we mnie i stracić swoje pieniądze/dane!”.
Oprócz wyżej wymienionego przykładu naszą czujność powinny wyostrzyć także:
- podejrzany adres – nadawca wiadomości, podszywając się np. pod bank, posługuje się domeną, która nie jest powiązana z bankiem;
- kontakt od nieznajomego – ktoś, kogo nie znasz, odzywa się do Ciebie niespodziewanie i prowadzi rozmowę, jakbyście mieli już ze sobą kontakt? To częsty motyw postępowania oszustów;
- nacisk na szybki transfer pieniędzy – wygrałeś bajońskie sumy, najnowszy iPhone może być Twój, sportowe auto już na Ciebie czeka, tylko wyślij wpierw trochę grosza. I to szybko, bo oferta ucieknie Ci sprzed nosa. To bardzo często spotykana metoda, która wręcz naciska na odbiorcę w celu przekonania go do wysłania swoich pieniędzy;
- wyłudzenie danych – oszuści podszywający się np. pod instytucje bankowe mogą żądać przesłania ważnych danych – jak np. kod PIN karty, hasło do zalogowania się do bankowości internetowej. Oczywiście, wszystko opakowane jest w formę wywołania poczucia zagrożenia u odbiorcy. Oszuści informują go, że jeśli tego nie zrobi, może stracić dostęp do swoich pieniędzy na koncie;
- obecność linków – dobrze jest podchodzić z dużą dozą rezerwy do każdej wiadomości (tekstowej, e-maila, SMS-a) z nieznanego źródła, która posiada link. Zastanówmy się, zanim go klikniemy, pamiętajmy, że link może być dowolnie zmodyfikowany (aby się upewnić, najedziemy na niego kursorem – nowe przeglądarki wyświetlają prawdziwy adres, np. Chrome, w lewym dolnym rogu). Jeżeli są wyraźne różnice między tym, co napisane, a tym, co wyświetlane przez przeglądarkę, w większości przypadków będzie to scam;
- literówki w adresie – czytaj dokładnie adres danej strony lub link zamieszczony w wiadomości. Oszuści w celu podszywania się np. pod bank zmieniają jedną literę w środku adresu (aby zmniejszyć możliwość wykrycia). Ma to na celu upodobnienie się do prawdziwej witryny.
Jak bronić się przed scamem?
Obrona przed scamem powinna opierać się na jak najmniejszych pokładach zaufania do osób, których nie znamy. Nie jest przesadą upewnianie się, że strona bankowości internetowej naszego banku jest prawdziwa, zanim wpiszemy dane do logowania. Nawet jeżeli mamy ją dodaną do zakładek, zawsze uprzednio mogła paść ona ofiarą cyberprzestępców.
Oto kilka zasad, które warto jest stosować w sieci:
- nie odpisuj na podejrzane wiadomości. Ignorowanie podejrzanych wiadomości jest najlepszą metodą na uniknięcie problemów;
- nigdy nie udostępniaj danych personalnych – PIN-ów, haseł, kodów dostępu etc. Żadna instytucja nie poprosi Cię nigdy o podanie newralgicznych informacji w mailu lub SMS-ie;
- przed dokonaniem płatności upewnij się, że jej odbiorca działa w 100% legalnie. To dobra metoda przed podjęciem zakupów w sieci – część sklepów może okazać się oszustwami, których celem jest wyłudzenie pieniędzy lub informacji;
- nigdy nie przesyłaj pieniędzy na tzw. przetrzymanie. Chodzi tu o to, że oszuści podszywają się pod bank, informują, że Twoje konto jest zagrożone i należy przesłać wszystkie środki w inne, rzekomo bezpieczne miejsce w celu przeczekania zagrożenia. Jeżeli to zrobimy, nigdy więcej ich nie ujrzymy;
- unikaj publicznych sieci Wi-Fi, które często nie posiadają odpowiednich zabezpieczeń;
- zanim klikniesz link, zastanów się kilkukrotnie;
- upewnij się, że strona, która wymaga podania haseł, jest odpowiednio zabezpieczona (certyfikaty, szyfrowanie HTTPS);
- jeżeli otrzymałeś(-łaś) wiadomość, która wymaga podjęcia stosownych działań, np. od banku, skontaktuj się z instytucją w celu potwierdzenia jej prawdziwości.
Najczęstsze rodzaje scamów w sieci
Cyberprzestępcy nieustannie rozwijają swój proceder, chwytając się różnych sposobów na oszukanie swoich ofiar. Wśród najpopularniejszych scamów znajdziemy m.in.:
- nieoczekiwana nagroda o dużej wartości;
- oszustwo romansowe;
- podszywanie się pod kogoś na portalu społecznościowym;
- kopiowanie stron logowań (np. do bankowości internetowej);
- 419, czyli tzw. nigeryjski szwindel;
- podszywanie się pod pomoc techniczną;
- prośby o wszelkiego rodzaju wsparcie (np. dla biednych);
- internetowe zbiórki na przeznaczonych do tego portalach.
Czy scam i phishing to jedno i to samo?
Phishing to metoda oszustwa, która jest konkretnym typem scamu. Polega ona na tym, że wiadomość, która otrzymuje ofiara, pochodzi od oszusta podszywającego się pod instytucję zaufania publicznego – najczęściej banku, ale także urzędów, dostawców Internetu czy pośredników kredytowych. Przygotowaliśmy odrębny artykuł o tym zjawisku, który możecie znaleźć pod tym adresem.
Garść statystyk o scamach w Internecie
Scam w sieci ma się dobrze i jak udowadniają informacje płynące z raportu FBI – to całkiem dochodowy biznes dla wszelkiego rodzaju cyberprzestępców. W latach 2015-2019 w samych tylko Stanach Zjednoczonych łączna liczba strat z powodu działań scammerów wynosiła ponad 10 miliardów dolarów! Co niepokojące, z każdym rokiem straty rosną – w 2015 roku było to łącznie 288 milionów, cztery lata później: 3,5 miliarda dolarów.
FBI podzieliło się także liczbą zgłoszeń aktywności scammerskiej, jaką otrzymała w samym tylko 2019 roku. Wyniosła ona ponad 467 tysięcy zgłoszeń (co daje około 1300 zgłoszeń dziennie), choć z pewnością samych niezgłoszonych było znacznie więcej. Statystyki amerykańskiej agencji jasno wskazują też na to, kto pada najczęściej ofiarą oszustów – są to osoby w wieku powyżej 60 lat. Zatem jeżeli ktoś powyżej tego wieku w Waszej rodzinie jest aktywnym internautą, warto jest zaznajomić taką osobę z czyhającymi na niego niebezpieczeństwami.
Sprawdź też:
- Phishing – co to jest? Jak się przed nim bronić?
- Czym jest rootkit i jak go usunąć?
- Czym jest wirus komputerowy? Najgroźniejsze wirusy – jak je wykryć i usunąć?
