Układ okresowy to podstawowa forma klasyfikacji pierwiastków chemicznych. Kto wynalazł układ okresowy pierwiastków i czy nazwa „tablica Mendelejewa” rzeczywiście jest poprawnym zwrotem?
Pierwsze lekcje chemii w szkołach w wielu przypadkach wyglądają tak samo – poza całkowitymi podstawami w kontekście zachowań czy elementarnej teorii uczniowie bardzo często muszą dosłownie kuć ten układ pierwiastków. To właśnie dlatego często pamiętamy, jaki symbol odpowiada konkretnemu pierwiastkowi, lecz niewiele osób ma tak naprawdę świadomość tego, czym tak właściwie jest układ okresowy i jaka jest jego geneza. To właśnie nad tym zagadnieniem się dzisiaj pochylimy, odpowiadając na pytanie, czym jest układ okresowy pierwiastków i kto go opracował.
Co to jest układ okresowy pierwiastków?
W dużym skrócie układ okresowy pierwiastków to specjalna tabela, w której zawarte są wszystkie znane dotąd ludzkości pierwiastki chemiczne. Są one uporządkowane względem swojej masy atomowej, lecz dodatkowo układ okresowy, jaki znamy dzisiaj, grupuje dane pierwiastki w zależności od ich właściwości chemicznych. Możemy wyróżnić między innymi metale alkaliczne, półmetale, niemetale, gazy szlachetne, tak zwane metale bloku p, a także lantanowce i aktynowce. Za pomocą układu okresowego możemy wyczytać, jaką masą atomową może pochwalić się konkretny pierwiastek, jaką posiada liczbę protonów oraz elektronów, a także ile powłok elektronowych ma konkretny pierwiastek.
Kto opracował układ okresowy pierwiastków?
Chociaż układy pierwiastków powstawały już wcześniej, oficjalnie wykorzystywanym i szeroko przyjętym sposobem na ich usystematyzowanie jest tabela opracowana przez wybitnego rosyjskiego chemika Dmitrija Mendelejewa – to właśnie od jego nazwiska pochodzi potoczna nazwa tego układu okresowego, czyli tablica Mendelejewa. Po raz pierwszy zaprezentował ją ponad 150 lat temu, bowiem dokładnie 6 marca 1869 roku.
Sprawdź też: Proton – pozytywne centrum każdego atomu
Pierwotny układ okresowy składał się z ponad 90 pierwiastków. Obecnie jest już ich 118, a ostatnie jak do tej pory dołączyły do tej grupy w listopadzie 2016 roku.
Jak zbudowany jest układ okresowy pierwiastków?
Budowa układu okresowego pierwiastków Mendelejewa opiera się na jego prawie okresowości. Według niego „właściwości pierwiastków są periodycznie zależne od ich mas atomowych” (źródło: Encyklopedia PWN). Co ciekawe, realne potwierdzenie tego prawa zajęło naukowcom kilkadziesiąt lat od momentu jego ogłoszenia. Poza masą atomową pierwiastki w układzie okresowym są ułożone względem liczby powłok walencyjnych atomu, co pozwala na uszeregowanie ich w stosunku poziomym. Pionowo zaś pierwiastki są uszeregowane według grup, które są podzielone na grupy główne (1,2 i 13-18) oraz poboczne (3-12). Grupy to typy pierwiastków, które posiadają korelujące ze sobą właściwości. Grupa pierwsza to litowce, nazywane również metalami alkalicznymi, grupa ósma to żelazowce, zaś grupa osiemnasta to helowce czy też gazy szlachetne. Pozwala to na sprawne łączenie danych pierwiastków w rodziny i porównywanie ich cech chemicznych.
-75%
