Strefy czasowe na kuli ziemskiej – co musisz o nich wiedzieć?

Czym dokładnie są strefy czasowe i dlaczego ich obecność jest taka kluczowa? Ten artykuł wyjaśni Ci wszystkie niewiadome na temat ustalania czasu na naszej planecie.

Nikogo chyba nie dziwi fakt, że w różnych miejscach na Ziemi można mieć do czynienia nie tyle co z inną godziną, ale także z porą dnia. Kiedy Polacy szykują się już do popołudniowego obiadu, Nowojorczycy dopiero wstają z łóżka. Za wystąpienie takiej sytuacji odpowiedzialny jest ruch obrotowy Ziemi. W wyniku tego procesu, w różnych miejscach ma się do czynienia z odmiennymi porami dnia i nocy. Co ciekawe, temat stref czasowych na dobre został poznany dopiero w drugiej połowie XIX wieku.

Strefa czasowa – czym dokładnie jest?

Jest to obszar powierzchni Ziemi, którego szerokość wynosi średnio 15° długości geograficznej, czyli 360°/24. Całość rozciąga się południkowo między biegunami. Na tym obszarze ma się do czynienia z jednym czasem, który ustalony jest urzędowo. Najczęściej ma się do czynienia ze “średnim czasem słonecznym środkowego południka tej strefy”. Różnić się on może całkowitą liczbą godzin od czasu uniwersalnego. Osoby, które są zainteresowane tym tematem, powinny poznać definicję czasu uniwersalnego i słonecznego, aby w pełni zrozumieć to zagadnienie. Należy zdać sobie sprawę z tego, że urzędowo zostały wprowadzone strefy, gdzie różnica wynosi niecałkowitą liczbę godzin. 

Zasada działania stref czasowych

Południk zerowy stał się takim odniesieniem, który sprawił, że cała kula ziemska została podzielona na 24 sekcje. Obliczanie stref czasowych nie jest takie łatwe i musi być ściśle skoordynowane. Musi ono odbywać się zgodnie z obowiązującym standardem UTC (Uniwersalny czas koordynowany). Potrzebne są do tego dedykowane współrzędne, jakie można uzyskać z międzynarodowego czasu atomowego. Do dyspozycji jest kilka innych standardów, jednak uważa się, że jest to najlepsza i najdokładniejsza metoda.

Sprawdź też: Zegar atomowy – najdokładniejsze narzędzie mierzenia czasu

Strefy czasowe – niezależnie od tego w jakim miejscu się znajdują – zawsze mają po 15 stopni. 360 stopni sfery ziemskiej zostało podzielonych w ten sposób na 24 sekcje, które są w stanie pokazać, ile godzin potrzebuje Ziemia, aby była w stanie okrążyć własną oś. Jedna godzina to 15 stopni, jakie mierzone są przez każdą strefę czasową. W ten sposób udało się uzyskać 24 godziny na dobę, czyli 24 sekcje, jakie znajdują się dookoła Ziemi.

Strefy czasowe na świecie – ile ich jest?

Łącznie na świecie ma się do czynienia z 24 strefami, których szerokość wynosi 15 stopni długości geograficznej. Warto wspomnieć, że różnica, która będzie wynosić tylko jeden stopień, równa się zmianie czasu słonecznego już o cztery minuty. Jednak różnice pomiędzy poszczególnymi strefami zawsze mierzy się w pełnych godzinach. Wyjątkiem są strefy nieregularne, gdzie różnica czasu może wynosić jeden kwadrans lub trzydzieści minut.

Na całym świecie ma się do czynienia z 24 oficjalnymi sekcjami. Jednak oznaczeń dla wszystkich stref jest znacznie więcej. Oto kilka przykładowych, które można wymienić:

• ACDT – Czas Środkowoaustralijski Letni (brak aktualnie krajów dla tej Strefy Czasowej) – UTC +10:30 (konieczność skompensowania czasu o tyle godzin);
• ADT – Czas Atlantycki Letni (w tej strefie znajduje się Ameryka Północna) – UTC -3; 
• AQTT – Aktobe (Czas Standardowy, w tej strefie znajduje się Azja) – UTC+5;
• AZOT – Azory (Czas Standardowy, brak aktualnie krajów dla tej Strefy Czasowej) –  UTC-1;
• CAST – Casey (Czas Standardowy, brak aktualnie krajów dla tej Strefy Czasowej) – UTC+8;
• CET – Czas Środkowoeuropejski Standardowy (w tej strefie znajduje się Afryka) – UTC+1;
• COT – Kolumbia (Czas Standardowy, Ameryka Południowa) – UTC-5;
• GALT – Galapagos (Czas Standardowy, Ameryka Południowa) – UTC-6;
• HST – Hawaje-Aleuty (Czas Standardowy, Ameryka Północna) – UTC-10;
• KRAT – Krasnojarsk (Czas Standardowy, Azja Europa) – UTC+7.

Ile jest stref czasowych w Europie?

W samej Europie ma się do czynienia “tylko” z siedmioma strefami czasowymi. W strefie czasu standardowego UTC+1 (CET) i czasu letniego UTC+2 (CEST) znajdują się aż 33 kraje, które można znaleźć na Starym Kontynencie. Strefa CET (Central European Time, czyli czasu środkowoeuropejskiego) i CEST (Central European Summer Time, czas środkowoeuropejski letni) znajduje się jednak w zdecydowanej większości państw europejskich. Jeżeli nie będzie uwzględniało się przejścia letniego czasowego, to w Europie pomiędzy różnymi krajami czas może różnić się aż o siedem godzin.

EEST – Eastern European Summer Time ma UTC+3. Jest to strefa czasowa, która występuje wyłącznie podczas zimy w następujących krajach: Białoruś, Bułgaria, Estonia, Finlandia, Grecja, Litwa, Łotwa, Mołdawia, Rumunia, Rosja – Kaliningrad, Turcja, Ukraina.

BST – British Summer Time ma UTC+1 i występuje wyłącznie w trakcie lata na terenie Wielkiej Brytanii (Anglia, Walia, Szkocja, Irlandia Płn.).

GMT – Greenwich Mean Time ma UTC i jest strefą, która przez cały rok występuje w Irlandii. Z kolei w okresie zimowym ma z nią do czynienia także Wielka Brytania (Anglia, Walia, Szkocja, Irlandia Płn.).

WEST – Western European Summer Time ma UTC+1 i występuje wyłącznie w trakcie lata w Danii, ale tylko na wyspach Faroe i w Portugalii.

To tylko kilka z nielicznych przykładów z jakimi ma się do czynienia w Europie. Jednak już po nich widać, że strefy czasowe to interesujący temat.

Strefa czasowa w Polsce

Hiszpania, Francja, Niemcy, Holandia, Włochy, Austria, Słowacja, Węgry oraz Polska to kraje, które leżą w jednej strefie czasowej. Jest to strefa czasu środkowoeuropejskiego (GMT(Greenwich Mean Time) + 01:00).

Polska leży w strefie czasowej w UTC+1 (CET) oraz czas letni UTC+2 (CEST). Skrót CEST oznacza Central European Summer Time i oznaczana jest jako letni czas środkowoeuropejski. CET (Central European Time) to tylko czas środkowoeuropejski.

Dlaczego wcześniej więc była mowa o GMT? Istnieje bowiem możliwość zapisania strefy czasowej przy pomocy GMT+0100 lub GMT+0200. Jeżeli chodzi o kraje, które nie leżą w tej samej strefie czasowej co Polska, można wymienić Portugalię, Szkocję, Wielką Brytanię, Islandię i Irlandię.

W jakim kraju jest najwięcej stref czasowych?

Większość osób wychodzi z założenia, że to Stany Zjednoczone ze swoim rozległym terytorium mają najwięcej stref czasowych. Jednak kraj, który jest liderem leży zdecydowanie bliżej. Jest nim Francja, która ma aż trzynaście stref czasowych, jakie prezentują się w następujący sposób:

• UTC – 10: 00 – większość z Polinezji Francuskiej;
• UTC – 09: 30 – Markizy;
• UTC – 09: 00 – Wyspy Gambier;
• UTC – 08: 00 (Cist) – Clipperton Wyspa;
• UTC – 04: 00 (AST) – Gwadelupa , Martynika , Saint-Barthélemy i Saint-Martin;
• UTC – 03:00 – Gujana i Saint-Pierre-et-Miquelon;
• UTC + 01: 00 (CET) – Metropolitalna Francja i Korsyka;
• UTC + 03: 00 – Majotta;
• UTC + 04: 00 (RET) – Reunion , rozproszone wyspy na Oceanie Indyjskim i archipelag Crozet;
• UTC + 05:00 (TFT) – Wyspy Kerguelen , wyspy St.Paul i New Amsterdam;
• UTC + 10: 00 – Terre Adélie;
• UTC + 11:00 (NCT) – Nowa Kaledonia;
• UTC + 12:00 – Wallis i Futuna.

Dopiero na drugim miejscu znajdują się Stany Zjednoczone i Rosja. W tych krajach znaleźć można jedenaście stref czasowych. Ciekawostką dla naukowców jest Antarktyda, która ma co najmniej 10 nieoficjalnych stref czasowych. Aczkolwiek, jest to region, który oficjalnie nie jest uznawany za kraj.

Najbardziej znane strefy czasowe

Wśród stref czasowych, które można zaliczyć do “popularnych” wymienić można:

• UTC+10 AEST – znaleźć można w niej terytoria, które znajdują się w Australii, na przykład Queensland, Nowa Południowa Walia, Australijskie Terytorium Stołeczne;
• UTC-03:00 – Czas Brazylii, który można znaleźć na terenie Brazylii, na przykład Goias , Federal District , Tocantins , Pará , Amapa;
• UTC-05:00 – Wielka Brytania, do tej strefy czasowej należą na przykład Kajmany , Wyspy Turcja i Caicos;
• UTC-11:00 (ST) – American Samoa , Jarvis Island , Kingman Reef , Midway Atoll i Palmyra Atoll;
• UTC-04:00 (AT) – Stany Zjednoczone, a dokładnie Portoryko , Wyspy Dziewicze Stanów Zjednoczonych nis i Palmer Antarctic Base;
• UTC-07:00 (MT) – Stany Zjednoczone, ale tym razem Arizona  Kolorado, Montana, Nowy Meksyk ,Utah , części Idaho, Kansas, Oregon, Nebraska, Dakota Północna, Dakota Południowa i Teksas, czyli duża część stanów, jakie można znaleźć na terenie tego kraju.

Jet lag – problem podczas pokonywania wielu stref czasowych

Jet lag nazywany jest zespołem nagłej zmiany stref czasowych. Ze zjawiskiem, jakie może niekorzystnie oddziaływać na organizm ludzki, mają do czynienia te osoby, które podróżują samolotami w kierunku równoleżnikowym (wschód-zachód). Niestety, ale organizm człowieka nie ma takich zdolności, aby szybko zareagować na zmianę strefy czasowej. To dlatego pojawiają się różnego rodzaju dolegliwości, których forma i natężenie uzależnione jest od organizmu człowieka. Z jet lag ma się do czynienia wtedy, jeżeli człowiek przekracza w szybkim czasie minimum trzy lub cztery strefy czasowe.

Najcięższe objawy występują wtedy, kiedy z zachodu podróżuje się na wschód. Jest to spowodowane tym, że doba się skraca i dochodzi do zaburzenia rytmu snu.

Wśród najczęściej występujących dolegliwości można wymienić:

• problemy z koncentracją;
• zaburzenia jelitowo-żołądkowe;
• brak apetytu; 
• zmęczenie;
• senność;
• dezorientacja;
• kłopoty z przesypianiem całej nocy – w szczególności, jeżeli ma się do czynienia z lotem na wschód;
• rozdrażnienie;
• wczesne wstawanie – w szczególności po locie na zachód;
• urywany sen;
• bóle głowy.

Niektóre kobiety zauważają także, że dochodzi u nich do zaburzenia cyklu menstruacyjnego.

Największa różnica czasowa między strefami czasowymi

Największa różnica wynosi 26 godzin. Chodzi tu o miejsca, które znajdują się na dalekim zachodzie i wschodzie. Tym pierwszym regionem są wyspy Howland, które nie posiadają osobowości prawnej niezorganizowane terytorium Stanów Zjednoczonych (UTC-12). Na wschodzie znajdują się Wyspy Line Kiribati (UTC+14). Dla przykładu – na Howland może być środa, godzina 22:15. Na Line Kiribati będzie z kolei już piątek, godzina 00:15.

Sprawdź też: Teoria ewolucji – na czym polega i kto ją stworzył?

Ciekawostką są z kolei dwa inne miejsca – Duża Diomeda (Rosja) i Mała Diomeda (Alaska, USA). Są to dwie wyspy, jakie można znaleźć w Cieśninie Beringa. Dzieli je tylko cztery kilometry. Jednak jest to odległość, która wystarczyła do tego, aby w tym miejscu wyznaczyć nie tylko granicę amerykańsko-rosyjską, ale także międzynarodową linię zmiany daty i 21 godzin różnicy czasu. Tak blisko, ale różnica w czasie kolosalna.

Dlaczego potrzebujemy stref czasowych?

Odpowiedź na to pytanie jest czysto praktyczna. Zastosowanie stref czasowych sprawiło, że skoordynowanie pewnych elementów stało się zdecydowanie łatwiej, na przykład transportu – towarowego i pasażerskiego. Strefy czasowe zostały wprowadzone po to, aby czas w różnych miejscach można było dostosować do cyklu dnia i nocy.

Po raz pierwszy strefy czasowe wprowadzono dopiero w 1884 roku. Doszło do tego w momencie, kiedy transport stał się coraz bardziej łatwiejszy. Algieria, Kamerun, Nigeria to przykładowe państwa, jakie leżą w tej samej strefie czasowej co Polska. Z tą jednak różnicą, że nie ma tam zmiany czasu na letni/zimowy i na odwrót. Oficjalne są to kraje – które w przeciwieństwie do Polski – leżą w całorocznej strefie czasowej. Temat stref jest bardzo zawiły. Osoby zainteresowane na pewno będą miały jeszcze wiele ciekawych informacji do odkrycia.