Fonograf to pierwsze opatentowane urządzenie, które umożliwiało zarówno nagrywanie, jak i odtwarzanie dźwięku. Ten poprzednik gramofonu stanowił preludium do rozwoju współczesnych nośników dźwięku. Jak działał fonograf? Kto opracował to urządzenie?
Do czego służył fonograf?
Fonograf to urządzenie, które umożliwia mechaniczne rejestrowanie i odtwarzanie dźwięków. Początkowo mechanizm miał rejestrować przede wszystkim ludzki głos – na przykład przemówienia przywódców wygłaszane podczas świąt narodowych, funkcjonując również w roli dyktafonu. Wynalazca fonografu Thomas Edison zakładał, że fonograf będzie wykorzystywany między innymi do czytania książek niewidomym i chorym, a także dyktowania listów i tworzenia nagrań ostatnich słów osób umierających, umożliwiając tworzenie rodzinnych pamiątek.
Edison zdawał sobie sprawę z możliwości zastosowania fonografu w charakterze urządzenia przeznaczonego do odtwarzania muzyki. W swoim eseju opublikowanym w 1878 roku na łamach magazynu North American Review wymienił funkcję fonografu jako maszyny do odtwarzania piosenek oraz pomocy naukowej podczas lekcji śpiewu.
Historia – kto opracował pierwszy fonograf?
Wynalazca fonogramu Thomas Edison zasłynął jednak przede wszystkim z wynalezienia żarówki. Co ciekawe, Edison częściowo nie dosłyszał, ale nie powstrzymało go to przed wynalezieniem urządzenia stanowiącego przełom w historii rejestracji dźwięku. Podwaliny do stworzenia fonografu dały prace Edisona nad telegrafem i telefonem. Wkład w konstrukcję urządzenia miał także John Kruesi – mechanik i bliski współpracownik amerykańskiego wynalazcy.
W 1877 roku Edison publicznie zademonstrował działanie fonografu, prezentując urządzenie redakcji miesięcznika popularnonaukowego Scientific American. Rok później opatentował swój wynalazek, którego produkcją w przyszłości zajęło się przedsiębiorstwo Edison Speaking Phonograph Company. Początkowo fonograf był w stanie rejestrować dźwięk maksymalnie przez minutę, jednak dzięki późniejszym ulepszeniom czas nagrania został wydłużony do około 2 minut.
Aż dwadzieścia lat zajęło przystosowanie fonografu Edisona do nagrywania czterominutowych materiałów. Przez ten czas konkurencja nie zasypiała gruszek w popiele. Już w 1887 roku Emil Berliner opatentował gramofon, który umożliwiał kopiowanie dysków wraz z rejestracją dłuższych niż w przypadku fonografu nagrań. To wydarzenie zrewolucjonizowało przemysł nośników dźwięku i zakończyło epokę fonografu.
Fonograf: zasada działania
Fonograf Edisona składał się z igły, wałka pokrytego folią, metalowej tuby dźwiękowej i korby. Zasada działania fonografu sprowadzała się do „rzeźbienia dźwięków” na płaszczyźnie pokrytego parafiną papieru. Później Edison zdecydował się zamienić papier na folię cynową, na której igła wytłaczała małe rowki o głębokości zależnej od częstotliwości drgań. Folię umieszczono na obracającym się wałku, sterowanym za pomocą korby.
Sprawdź też: Powrót do przeszłości? Kaseta magnetofonowa – co to jest i jak działa?
Igła drżała na skutek wibracji membrany, wprawianej w ruch przez fale dźwiękowe. Gdy igła w wyniku kręcenia korbą ponownie przechodziła przez wcześniej wytyczoną trasę, drżąca membrana przekazywała dźwięk do metalowej tuby głosowej – umożliwiało to ponowne odtworzenie dźwięku. Kiedy okazało się, że cynowa folia nie pozwala na tworzenie kopii nagrań, w trakcie modernizacji fonografu zastąpiono ją woskowymi cylindrami. Później tworzywo z wosku zamieniono na wałki wykonane z celuloidu, wydłużając czas zapisu dźwięku.
Fonografy obecnie
Ostatni fonograf został wyprodukowany w 1929 roku – współcześnie tego typu urządzeń od dawna nie ma na rynku. Fonografy zostały bowiem całkowicie wyparte przez gramofony, które umożliwiły kopiowanie dysków i rozpowszechnianie nagrań dźwiękowych na szeroką skalę. Gramofony, pomimo technicznego postępu i powszechności cyfrowych nośników fonograficznych, do dziś cieszą się popularnością. Obecnie urządzenia te są doceniane nie tylko przez fanów retro gadżetów, ale też miłośników unikalnego, pełnego niepowtarzalnej głębi brzmienia płyt winylowych. Powszechnie spotykane są zarówno gramofony klasyczne, jak i ich współczesne, unowocześnione wersje.Fonografy to urządzenia, które dziś zdobią głównie wnętrza muzeów. Nie należy jednak zapominać, że to właśnie ten wynalazek Edisona stanowił jeden z fundamentów rozwoju współczesnego przemysłu muzycznego.
