Pas Oriona to jedna z najbardziej charakterystycznych gwiezdnych formacji na nocnym niebie. Jakie tajemnice skrywa? Sprawdź, co warto wiedzieć o gwiazdozbiorze i Pasie Oriona.
Gwiazdozbiór Oriona – co należy wiedzieć?
Gwiazdozbiór Oriona to konstelacja usytuowana w pobliżu równika niebieskiego. Najjaśniejszą gwiazdą układu jest Rigel. Orion to 26. największa konstelacja na nocnym niebie, a w jej obrębie gołym okiem można dostrzec do około 120 gwiazd i część mgławic.
Oryginalny kształt formacji fascynował starożytnych, którzy powodu jej obecności na niebie upatrywali w przeróżnych mitach. Dla przykładu, Orion, od którego imienia konstelacja wzięła swoją najbardziej rozpowszechnioną nazwę, to wywodzący się z greckiej mitologii olbrzym-myśliwy, który po śmierci został umieszczony na nieboskłonie przez władcę bogów, Zeusa.
Zobacz też: Jak wygląda ewolucja gwiazd? Etapy życia gwiazdy
Pas Oriona – co to takiego?
Pas Oriona nie jest gwiazdozbiorem. To asteryzm, czyli charakterystyczna formacja gwiazd, nienależąca jednak do grona konstelacji sklasyfikowanych przez Międzynarodową Unię Astronomiczną. Jest on częścią gwiazdozbioru Oriona. Pas Oriona zawdzięcza tę nazwę swojemu umiejscowieniu w konstelacji – przecina on niejako utworzoną z gwiazd sylwetkę olbrzyma i sprawia, że ten wygląda niczym przepasany pasem. W skład asteryzmu wchodzą trzy ułożone niemal w jednej linii bardzo jasne gwiazdy: Alnilam, Alnitak oraz Mintaka. Za ich pomocą z łatwością możemy zlokalizować Syriusza i Aldebarana – ten pierwszy znajduje się na południowy wschód od formacji, drugi zaś na północny zachód od niej.
Gwiazdozbiór i Pas Oriona – widoczność. Jak obserwować te formacje w 2021 roku?
Ze względu na łatwo rozpoznawalny wygląd oraz dużą jasność gwiazd w układzie, jesteś w stanie z łatwością obserwować gwiazdozbiór Oriona nawet gołym okiem. Jego położenie na sklepieniu sprawia, że cieszyć nim oczy mogą obserwatorzy niemal z każdego miejsca na Ziemi. Widoczność formacji różni się w zależności od pory roku – latem jest na naszym niebie ledwo dostrzegalna, zimą zaś jest bardzo dobrze widoczna. Orion wschodzi jesienią i wraz z upływem kolejnych miesięcy przemieszcza się w kierunku zachodnim. W grudniu konstelacja góruje – masz możliwość zobaczyć ją wysoko na niebie. W lutym natomiast Orion stopniowo schodzi poniżej linii horyzontu.
Jak szukać gwiazdozbioru w 2021 roku? Z obserwacjami z Polski najlepiej wstrzymać się do późnej jesieni, gdyż to wtedy Orion zaczyna być dobrze widoczny. Wówczas wczesną nocą spójrz na niebo w kierunku południowo-wschodnim. W zlokalizowaniu konstelacji może Ci pomóc jej najbardziej charakterystyczny fragment, czyli Pas Oriona. Jeśli chcesz, możesz skorzystać z pomocy dodatkowych sprzętów do obserwacji, takich jak luneta czy teleskop.
Najważniejsze gwiazdy konstelacji Oriona
To, co czyni Oriona tak łatwo zauważalnym na nocnym niebie, to wchodzące w jego skład gwiazdy o bardzo dużej jasności. Wyraźnie odznaczają się one nawet w warunkach wysokiego zanieczyszczenia światłem, dzięki czemu możemy obserwować je nawet w dużych miastach. Oprócz wchodzącej w skład Pasa Oriona triady, warto wyróżnić otaczające ją trzy inne, nie mniej istotne gwiazdy.
Najjaśniejszą z nich jest Rigel – biało-błękitny nadolbrzym i szósta pod względem jasności gwiazda na nocnym niebie. Kolejna to Betelgeza, widoczny w różowawej poświacie czerwony nadolbrzym o nieregularnych zmianach jasności. Podium najjaśniejszych gwiazd Oriona zamyka Bellatrix – najmniej masywna z nich wszystkich. Na uwagę zasługuje także Saif, czyli szósty co do jasności element gwiazdozbioru, który razem z pozostałymi najlepiej widocznymi gwiazdami tworzy na niebie charakterystyczną sylwetkę Oriona.
Warto pamiętać, że gwiazdy w układzie stale się przemieszczają. Choć jest to proces bardzo powolny i jego efekty są zauważalne dopiero w skali setek tysięcy lat, to możemy spekulować, że w odległej przyszłości gwiazdy (w szczególności Betelgeza) znacząco oddalą się od starych granic formacji.
Zobacz też: Pulsary, czyli gwiazdy neutronowe – czym są? Co dało ludziom obserwowanie pulsarów?
Co jeszcze skrywa Pas Oriona?
Konstelacja Oriona to nie tylko kilka najlepiej widocznych gwiazd. Jeśli dobrze się przyjrzysz – czy to gołym okiem, czy przy użyciu specjalistycznego sprzętu – w mrokach nocnego nieba możesz dostrzec w tym obszarze znacznie więcej. W tle gwiazdozbioru kryją się również interesujące kosmiczne obiekty innego rodzaju.
Mgławice
Mgławice, czyli kosmiczne obłoki gazu i pyłu międzygwiazdowego to miejsca, w których rodzą się nowe gwiazdy. Obiekty te znajdziemy także w obrębie gwiazdozbioru Oriona. Najbardziej znanym ich przykładem jest Wielka Mgławica w Orionie (M42). Na uwagę zasługuje ona szczególnie z dwóch powodów: jest najjaśniejszą mgławicą dyfuzyjną, jaką możemy oglądać na nocnym niebie (co warto nadmienić – gołym okiem) oraz to wokół jej gwiazd obserwujemy liczne dyski protoplanetarne – hipotetyczne początkowe stadia rozwoju układów planet. W jej centrum leży młoda gromada gwiazd Trapez. M42 wraz z kilkoma innymi mgławicami tworzy tzw. Obłok Molekularny w Orionie.
Roje meteorów w Orionie
W gwiazdozbiorze Oriona możemy obserwować także deszcze meteorów. Najbardziej znane, Orionidy, obserwujemy na nocnym niebie od 16 do 30 października. Miesiąc po nich w obszarze konstelacji pojawia się rój o niższej częstotliwości przelotów, chi Orionidy, którego aktywność utrzymuje się do końca grudnia.
Co jeszcze skrywa przed nami gwiazdozbiór Oriona? Choć ten obszar nieba cieszy się zainteresowaniem już od starożytności, współcześni badacze kosmosu nie spuszczają z niego oka i wciąż pozyskują nowe informacje. Kto wie, jakie inne tajemnice Oriona odsłonią przed nami przyszłe astronomiczne obserwacje.
