Pamięć z niepamiętnych czasów — dyskietka. Podstawowe informacje i rodzaje modeli

Wróćmy do czasów piksela łupanego — czasów, gdy trawa była zieleńsza a nośniki danych… ogromnych rozmiarów. Dyskietki, bo o nich mowa w niniejszym artykule, odgrywały niegdyś bardzo ważną rolę. Odkurzmy je i przypomnijmy o nich młodszemu pokoleniu.

Czym była dyskietka — najważniejsze informacje o nośniku danych

W czasach, w których komputery miały specyfikacje o wiele skromniejsze, niż obecnie produkowane kalkulatory, dyskietka była jednym z podstawowych nośników danych. Na pokład komputerów ten zawodny (o czym powiemy sobie później) nośnik trafił dużo wcześniej niż coraz częściej zapominane płyty CD oraz DVD. 

Pierwsze dyskietki pojawiły się już w 1971 roku. Były to nośniki 8-calowe: IBM 23FD. W przypadku pecetów i laptopów najczęściej spotykanym rodzajem dyskietek były 3,5-calowe nośniki HD (High Density) o pojemności 1,44 MB. Oprócz nich stosowane były też inne rozwiązania tego typu. O których z nich warto pamiętać?

Rodzaje dyskietek

Popularnym typem dyskietek spotykanych na pokładzie komputerów były nośniki 5,25-cala o pojemności 360 kB (w wersji DD), bądź 1,2 MB (w wersji HD). Ten typ dyskietek był następcą leciwych nośników 8-calowych. Dyskietki 5,25-cala charakteryzowała stosunkowo delikatna budowa. 

Były one miękkie, a otwór, przez który komputer odczytywał dane, nie był w żaden sposób zabezpieczony. Z takimi dyskietkami trzeba było więc obchodzić się ostrożnie. Popularne było przechowywanie ich w papierowych kopertach. Ze względu na wspomniane mankamenty, z czasem pojawiły się pomysły zastąpienia ich nieco trwalszym rozwiązaniem. 

Na szeroką skalę wśród użytkowników komputerów przyjęły się dyskietki 3,5-calowe. Z pewnością pamięta je każdy użytkownik, który przygodę z komputerami zaczynał na przełomie XX i XXI wieku. Na naszych biurkach w tamtym czasie piętrzyły się stosy kolorowych dyskietek, na których zapisywaliśmy dokumenty, bądź z których instalowaliśmy na komputerach popularne w tamtych czasach gry PC. 

Dyskietkę 3,5-calową charakteryzowała pojemność 1,44 MB w wersji HD (High Density), bądź 2,88 MB w wersji ED (Extra Density, o wiele mniej popularne). Warto w tym momencie zaznaczyć, że i te dyskietki nie były szczególnie trwałym nośnikiem do przechowywania danych. Zdarzało się, że zawodziły nas w najmniej oczekiwanym momencie. 

Komputery napotykały wtedy na problemy przy ich odczycie i przechowywane przez nas na nich dane przepadały bezpowrotnie. Głównym powodem, dla którego dyskietki 3,5-calowe były tak popularne na przełomie wieków była ich niska cena oraz kompaktowe rozmiary.

Zasada zapisu danych na dyskietce

Jak działa zapis na 3,5-calowych dyskietkach? Nośnik właściwy (czarny krążek ukryty w obudowie) wykorzystywany był zgodnie z zasadami zapisu magnetycznego. Najmniejszą jednostką, na jaką był podzielony, był sektor, którego pojemność wynosiła 512 B. 

Przed każdym sektorem komputer zapisuje dane synchronizacyjne i informacyjne oraz sumę kontrolną. Są to informacje niewidoczne dla użytkownika, wykorzystywane przez komputer w procesie odczytu danych. Logiczna jednostka zapisu danych to natomiast klaster, który obejmuje dwa sektory (czyli łącznie 1024 B danych). 

Sprawdź: Software do naprawy dysku – zestawienie polecanych narzędzi

Cały nośnik podzielony jest ze względu na charakterystykę swojej budowy na ścieżki, których mamy 40 lub 80. Na taką pojedynczą ścieżkę składa się od 8 do 36 sektorów. Dyskietka przed użyciem musi zostać sformatowana. W trakcie tego procesu nośnik zostaje podzielony na ścieżki i sektory. Dzięki temu możliwe jest zapisywanie na nim danych. Każdorazowo w trakcie formatowania kasowane są wszelkie dane przechowywane na dyskietce.

Budowa dyskietki 3,5 cala

Dyskietki 3,5-calowe należały do tzw. nośników miękkich. Składały się z delikatnego, okrągłego nośnika danych zamkniętego w twardej, plastikowej obudowie. Ta zaś oferowała dostęp do nośnika za pośrednictwem specjalnego otworu, który chroniony był za pośrednictwem metalowej lub plastikowej zasuwki. 

Ponadto na nośniku często pojawiał się specjalny suwak, dzięki któremu możliwe było skonfigurowanie dyskietki jako dysku tylko do odczytu, a więc bez możliwości zapisania (nadpisania) danych tam zgromadzonych. Przynajmniej do czasu, aż nie przesunęliśmy suwaka (zworki) w drugą stronę.

Pomiędzy obudową a nośnikiem właściwym umieszczana była włóknina, której zadaniem było zapobieganie ocieraniu dysku o obudowę (w ten sposób mógłby ulec uszkodzeniu) i jednoczesne czyszczenie go.

Ostateczny koniec dyskietek

Z biegiem czasu dyskietki komputerowe były coraz szerzej wypierane z rynku przez płyty CD oraz DVD, a następnie przez inne nośniki, jak karty pamięci, pendrive’y (np. pendrive 1TB), dyski przenośne (np. popularne dyski przenośne 1TB), a obecnie chmurę danych. Ich produkcja po prostu przestała być opłacalna. 

Ostateczny koniec dyskietek 3,5-calowych przypada na lata 2009-2010. Wtedy to czołowi producenci zaczęli zamykać produkcję. Można tu wskazać na koncerny takie jak Sony, Hitachi Maxell, Mitsubishi Kagaku Media oraz  Verbatim. 

Jednak nawet gdy takie nośniki zaczęły znikać z półek sklepowych, były jeszcze wykorzystywane w niektórych sektorach rynku. Korzystano z nich w niektórych maszynach przemysłowych starszego typu bądź na pokładach samolotów takich jak Boeing 737. 

Do dziś istnieją przedsiębiorstwa, które deklarują możliwość wyprodukowania pewnych partii dyskietek 3,5-calowych na specjalne zamówienia ze strony potrzebujących ich podmiotów. Dla przeciętnego użytkownika komputerów mogą one jednak pełnić już wyłącznie funkcję eksponatu przechowywanego w szufladzie bądź stanowiącego ozdobę domowego biurka. 

Nie można jednak odmówić dyskietkom tego, że stanowiły bardzo istotny element w historii rozwoju komputerów osobistych i jeszcze przez długi czas będą wspominane przez starszych użytkowników pecetów i laptopów z rozrzewnieniem.

Zobacz: Najlepszy program do formatowania dysku? Podpowiadamy jak sformatować dysk komputera

A czy Wy mieliście okazję korzystać z dyskietek do komputera? Jak je wspominacie?