Jak bardzo głęboki jest Rów Mariański? Czy na dnie rzeczywiście żyją rurkowce? Gdzie się znajduje? Na wszystkie pytania postaramy się odpowiedzieć w tekście o najgłębszym miejscu na Ziemi – Rowie Mariańskim.
Gdzie znajduje się rów Mariański?
Największa znana głębia na Ziemi znajduje się w południowo-zachodniej części Pacyfiku – to Rów Mariański. Gdzie jest ta głębia? Leży ona w pobliżu wulkanicznego archipelagu Marianów (Wysp Mariańskich, znanych też jako Wyspy Złodziejskie), będących częścią Mikronezji, na zachód od Filipin. Nazwę wyspy te zawdzięczają misjonarzowi, który chciał upamiętnić królową Hiszpanii, Marię Annę Austriaczkę.
Sprawdź też: Czy wiesz, ile jest oceanów na Błękitnej planecie?
Rów Mariański na mapie znajdziesz niemal w pół drogi między Papuą-Nową Gwineą a Japonią – w tym miejscu dochodzi do subdukcji, czyli „wciśnięcia się” jednej płyty tektonicznej pod drugą. Pod płytę filipińską wchodzi największa płyta tektoniczna – płyta pacyficzna. To właśnie dzięki temu uformował się Rów Mariański. Położenie na skraju styku dwóch płyt tektonicznych sprawia, że ta głębia jest częścią Pacyficznego Pierścienia Ognia.
Jeśli chcesz wiedzieć, gdzie znajduje się Rów Mariański, możesz łatwo znaleźć wyspy Guam na mapie. To obok nich zlokalizowana jest największa depresja na Ziemi – współrzędne geograficzne Głębi Challengera to 11″21′ szerokości geograficznej północnej i 142″ 12′ długości geograficznej wschodniej.
Głębia Challengera, czyli jak bardzo głęboki jest Rów Mariański
Oceanografom przez lata trudno było określić dokładnie, jak głęboki jest Rów Mariański z uwagi na niedoskonałość metod pomiaru. Pierwsze próby oszacowały głębokość rowu na 8 194 metrów, dopiero później echosondy oceniły, że jest to raczej 10 900 metrów. Dziś, także dzięki sondom załogowym, możemy określić, ile metrów ma Rów Mariański – obecnie głębię tą szacuje się na 10 994 m ± 40 m.
To najgłębsze miejsce nazywane jest Głębią Challengera, od okrętu badawczego. To miejsce właśnie często mamy na myśli, gdy mówimy „Rów Mariański”. Głębia Challengera składa się z trzech dolin, długich na od 6 do 10 km, szerokich na 2 km. Głębokość zachodniej i wschodniej doliny zbadano sonarem i oszacowano, że przewyższa ona 10 920 metrów. Nie wiadomo jednak nadal, na jakiej głębokości znajduje się skała macierzysta. Według zapisów z sond, które spenetrowały Rów Mariański, dno jest pokryte warstwą kamieni i pyłu.
Czy w Rowie Mariańskim występuje życie?
Większość zwierząt morskich na naszej planecie zamieszkuje płytkie strefy litoralne, oferujące światło, tlen, pożywienie i niskie zasolenie. Im głębiej, tym mniej światła, a zatem mniej fotosyntetyzujących roślin. Już 1000 m p.p.m. ocean — w tym Rów Mariański — robi się całkowicie ciemny i jedynym źródłem światła jest tu bioluminescencja. Wiele istot żyjących w ciemnych głębiach żywi się tak zwanym „morskim śniegiem” – odpadkami spadającymi z wyższych stref, w tym padliną.
4000 metrów p.p.m. i niżej to tzw. abisal, strefa „dna oceanów”. Tu tak naprawdę zaczyna się Rów Mariański. Ciekawostki na temat życia w abisalu zaskakują: przez lata sądzono, że dno oceanów stanowi pustynię dla życia, ale około 80% gatunków zamieszkujących ten obszar jest jeszcze niezbadanych przez człowieka. Życie gromadzi się często wokół kominów hydrotermalnych (ogrzewających wodę energią z wnętrza Ziemi) oraz zimnych wysięków substancji chemicznych.
Głębia Challengera leży jeszcze głębiej niż strefa abisalna. Poniżej morskiego dna, 6 tysięcy metrów p.p.m., znajduje się strefa hadalna, nazwana tak od Hadesu, greckich zaświatów. To właśnie wyrwy w morskim dnie, „trencze” jak Boniński, Filipiński czy Mariański. Rów oceaniczny jest światem, który znamy słabiej niż powierzchnię Księżyca.
Ciśnienie na dnie Rowu Mariańskiego jest bardzo wysokie – wynosi 1086 barów, co oznacza, że jest ponad tysiąc razy wyższe niż to panujące na poziomie morza. Prawdopodobnie kręgowce są w stanie wytrzymać tylko głębię do 8000 m p.p.m., jednak ślimaki, strzykwy, czyli ogórki morskie oraz rurkowce istotnie zamieszkują Rów Mariański. Głębokość sprawia, że gęstość wody jest o 4,96 proc. wyższa niż na powierzchni i niewiele znanych nam istot może to wytrzymać.
Zamiast roślin, pierwszym ogniwem łańcucha pokarmowego w hadalu są chemosyntetyzujące bakterie, przetwarzające wodór, metan i siarkowodór wokół zimnych wysięków. Wiele innych istot żywi się też morskim śniegiem… albo, jak owiane legendą gigantyczne kałamarnice, poluje w wiecznym mroku. Choć doskonale wiadomo, gdzie jest Rów Mariański, a na dno docierały sondy, fauna strefy hadalu jest jeszcze bardzo mało znana.
Historia badań i eksploracji
Jak podano powyżej, nazwa głębi pochodzi od brytyjskiego okrętu HMS Challenger (co znaczy „rzucający wyzwanie”). Ekspedycja Challengera w latach 70. dziewiętnastego wieku położyła podwaliny pod współczesną oceanografię. Okręt okrążył Ziemię, pokonując ponad 130 tysięcy km, odkrywając po drodze ponad 4 tysiące nieznanych gatunków.
Sprawdź też: Poszukiwania drugiej Ziemi – egzoplanety. Co o nich wiemy?
To właśnie badacze z tego okrętu 23 marca 1875 roku odkryli olbrzymią depresję w okolicach wyspy Guam i jako pierwsi dowiedzieli się, ile metrów ma Rów Mariański. Za pomocą sondy linowej przepastną głębię oszacowano na 4475 sążni, czyli 8 184 metry. Późniejsze badania odkryły dokładniejsze położenie głębin.
Po II Wojnie Światowej brytyjski okręt Challenger II powtórzył wyczyn swego poprzednika w 1951, tym razem wykorzystując bardziej precyzyjną i mniej czasochłonną metodę echosondy. To właśnie wtedy wyznaczono dokładne położenie Głębi Challengera i określono, ile kilometrów mierzy Rów Mariański: głębokość wynosiła prawie 11 km, 10 900 metrów.
Dopiero od stosunkowo niedawna w Głębię spuszczane są sondy badawcze. Japońska sonda Kaiko kilka razy zebrała próbki z dna, podobnie jak jej następca, podwodny dron ABISMO. Sam Rów Mariański odwiedziła jak dotąd tylko garstka ludzi. Pierwszą osobą, która sięgnęła dna, był szwajcarski inżynier Jacques Piccard wraz z Amerykaninem, Donem Walshem, na pokładzie batysfery zaprojektowanej przez Piccarda — Trieste.
Obecnie chyba najbardziej znanym badaczem Głębi Challengera jest kanadyjski reżyser James Cameron, twórca hitów jak Otchłań, Titanic, Avatar czy saga o Terminatorach. Wszystkie te filmy wskazują, że Cameron kocha morze i przyrodę. Rów Mariański jest jedną z obsesji reżysera. W 2012 stał się pierwszym człowiekiem, który samotnie opuścił się na dno Rowu Mariańskiego.
Dopiero w ostatnich latach stała się możliwa regularna penetracja Głębi Challengera. Jednym z pilotów okrętu podwodnego DSV Limiting Factor jest emerytowany komandor US Navy, Victor Vescovo – pierwszy człowiek, który dwukrotnie odwiedził Rów Mariański. Wśród jego wielu odkryć, najsmutniejsze jest chyba spostrzeżenie plastikowych reklamówek na dnie.
Ta głębia nadal podsyca ludzką wyobraźnię. Dzięki temu, że istnieją niezbadane miejsca, takie jak Rów Mariański, mapa świata nadal zawiera tajemnicze, białe plamy. Niestety, nawet i to miejsce nie uniknęło zgubnego wpływu człowieka na środowisko.
